Ochrona środowiska podczas aktywności na łonie natury

Piesze wędrówki po leśnych duktach, wycieczki rowerowe czy górskie wspinaczki – natura stwarza nam niezliczone możliwości odpoczynku od dnia codziennego.

Warto jest jednak pamiętać, że lasy, łąki czy jeziora to nie tylko miejsca, w których możemy się zrelaksować, ale przede wszystkim dom dla niezliczonych gatunków roślin i zwierząt. Ochrona środowiska jest więc niezbędna, by nie zaburzyć delikatnej równowagi ekosystemu. W poniższym poradniku znajdziesz najważniejsze zasady i wskazówki na temat „Jak dbać o środowisko?”.

Ochrona przyrody

Co możesz zrobić, aby ekologicznie podróżować i dbać o środowisko

Zanim zaczniesz wędrówkę, wspinaczkę czy camping, to musisz jakoś dotrzeć do celu swojej podróży. Ochronę środowiska możesz zacząć więc już od momentu wyjścia z domu.

• Aby zmniejszyć ślad węglowy, zdecydowanie zaleca się podróżowanie pieszo lub rowerem.

• Jeśli twoje wakacje na świeżym powietrzu odbywają się daleko, transport publiczny, taki jak autobusy i pociągi, jest dobrą alternatywą dla samochodów i samolotów.

Czy można parkować w lesie?

Nie zawsze da się wybrać na łono natury bez auta. W tym wypadku pamiętaj o tym, żeby stosować się do następujących zasad parkowania i dbać o środowisko:

• Zostaw swój pojazd na oznaczonym parkingu.

• Jazda po leśnych drogach jest generalnie zabroniona, tylko osoby upoważnione jak np. leśnicy mają prawo się po nich poruszać.

• Parkowanie w niedozwolonych miejscach w lesie może wywołać pożar spowodowany nagrzaniem katalizatora lub doprowadzić do poważnych szkód w ściółce leśnej poprzez wycieki płynów eksploatacyjnych.

Ochrona lasu podczas spacerów

Spacerując po lesie możesz poruszać się po większości ścieżek. Należy bezwzględnie uważać, aby nie niszczyć żadnych roślin ani legowisk zwierząt. W rezerwatach przyrody i parkach narodowych schodzenie z wyznaczonych ścieżek może być zabronione – dostosuj się do lokalnych przepisów.

Czy wolno w Polsce nocować w lesie?

Dla wielu wędrowców i wspinaczy nocleg w lesie pod gołym niebem jest nieodzowną częścią wyprawy. Kilka rodzajów wędrówek, jak np. trekking wymagają wręcz od piechurów szukania schronienia poza oficjalnymi schroniskami i pensjonatami. Nocleg pod namiotem i postój przyczepy kampingowej nie są jednak zawsze możliwe w każdym miejscu.

• W Polsce biwakowanie w lesie – czyli spanie w samym śpiworze bez namiotu - poza miejscami wyznaczonymi przez nadleśnictwo jest zabronione.

• Nocowanie pod namiotami jest dozwolone w ściśle wyznaczonych obszarach.

• Pola kempingowe, na których można rozbić namiot za drobną opłatą, są dobrym rozwiązaniem dla początkujących wędrowców. Należy pamiętać o tym, że ilość miejsc

  w takich miejscach jest ograniczona, dlatego też planując wyprawę w szczycie sezonu warto wcześniej zarezerwować sobie miejsce.

• Od 2019 roku istnieją w Polsce specjalnie wyznaczone obszary do uprawiania surwiwalu i bushcraftu, w których można nocować za darmo w lesie.

• Według polskiego prawa kamper jest traktowany jak samochód osobowy, więc można go zaparkować na każdym parkingu, o ile pozwala na to dostępna ilość miejsc. Przyczepę kempingową natomiast można zaparkować tylko na wyznaczonych parkingach.

Wskazówka: W Lasach Państwowych został uruchomiony specjalny program „Zanocuj w lesie” zachęcający do noclegów w specjalnie wyznaczonych miejscach w wielu nadleśnictwach na terenie całego kraju. Podczas takich nocnych pobytów na łonie natury obowiązują także pewne zasady: jeżeli nocujesz więcej niż dwie noce i/lub jesteś w grupie liczącej więcej niż 9 osób, należy to zgłosić mailowo w danym nadleśnictwie. Zanim zdecydujesz się na biwak w wybranym lesie, sprawdź lokalizację i obowiązujący regulamin na stronie Lasów Państwowych.

Zbieranie w lesie roślin, grzybów i drewna

Kolorowe owoce runa leśnego zwykle kuszą turystów, by je zerwać i skosztować. Podobnie kwiaty czy grzyby, które aż proszą się, by je nazbierać i zabrać ze sobą do domu. Jednak roślin, które tak pięknie zdobią nasze lasy, nie możemy sobie ot tak zrywać. Warunki dyktuje tu ochrona lasu.

Zasady postępowania z dziko występującymi roślinami i grzybami objętymi ochroną gatunkową reguluje Ustawa o ochronie przyrody i Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Z zapisów ustawy dowiesz się m.in., że na zrywanie roślin objętych ochroną należy mieć specjalne pozwolenie. Jednak wiele gatunków nie podlega ochronie, jak. np. borówki, jeżyny, maliny czy żurawina. Te należy zrywać wyłącznie w rozsądnych ilościach i na własny użytek, w przeciwnym razie przedstawiciel służby leśnej może nałożyć na ciebie karę za niszczenie mienia Skarbu Państwa. Ponadto pamiętaj o tym, aby podczas zrywania owoców nie naruszać runa leśnego i nie rozgarniać ściółki. Grzyby zbieraj ręcznie, a miejsca po ich wyrwaniu przykryj mchem lub ściółką leśną, aby nie uszkodzić grzybni. Zanim wybierzesz się na grzybobranie sprawdź, których gatunków grzybów nie wolno zbierać. Listę gatunków objętych ochroną ścisłą lub częściową znajdziesz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej grzybów. I tak oto może się okazać, że ulubiony maślak trydencki, gąska pomarańczowa czy opieńka torfowiskowa nie zagoszczą już na twoim kuchennym stole.

Również pozyskiwanie pozostałych zasobów leśnych jest ograniczone wieloma restrykcjami. Okazuje się np., że zbierając szyszki, mech lub ściółkę, narażasz się na karę grzywny lub karę nagany. Podobnie nie wolno zbierać leżącego w lesie drewna lub gałązek, ponieważ mogą one należeć do majątku Skarbu Państwa i być do dyspozycji zarządu lokalnego nadleśnictwa.

Wskazówka: Dziko rosnące kwiaty nie stanowią wyjątku od reguły. Podobnie, jak owoce czy grzyby – tych także nie wolno nam zrywać bez zastanowienia. Zanim wybierzesz się na łąkę lub do lasu, zapoznaj się z aktualnym wykazem gatunków objętych ścisłą ochroną. Jeśli chcesz wyhodować tak dobrze znany dzwonek brodaty czy goryczkę bezłodygową w przydomowym ogródku, udaj się po zezwolenie do regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub po prostu pozyskaj sadzonkę lub nasiona od licencjonowanego sprzedawcy. Rośliny, które w ten sposób urosną w twoim ogrodzie, możesz wykorzystywać na własne potrzeby i cieszyć się ich uprawą właściwie bez większych ograniczeń. Nie możesz jedynie samodzielnie uprawiać ich w środowisku naturalnym, a sadzonek wykorzystywać do celów handlowych.

Ochrona przyrody – szanuj dzikie zwierzęta!

Spacerując po lesie nie sposób jest nie spotkać dzikich zwierząt. W końcu to ich przestrzeń życiowa, a naszym obowiązkiem powinno być traktowanie jej z należytym szacunkiem. Dlatego pamiętaj o tym, aby podczas wędrówki po lesie nie hałasować i zachowywać się spokojnie. Łamiąc te zasady, narażasz zwierzęta na stres, który może powodować zmiany w ich zachowaniu i trybie aktywności dobowej. Dodatkowo, naturalną reakcją dzikiej zwierzyny na obecność człowieka jest ucieczka, przez co zwierzę może nawet opuścić swoje dotychczasowe siedlisko. Dlatego nie planuj tras wędrówkowych w wysokich trawach oraz zaroślach pól i łąk! A jeśli wybierasz się na piknik, zwróć uwagę na to, czy w wybranym miejscu nie ma akurat gniazda lub nory. Jeśli tak, koniecznie poszukaj innego miejsca na wypoczynek.

Podobnie spacer z czworonogiem może okazać się nie najlepszym pomysłem. Jeśli zabierasz na wędrówkę swojego pupila, musi być prowadzony na smyczy. Widok uciekającego zwierzęcia to dla psa często zaproszenie do wspólnej gonitwy. Dodatkowo spacer po lesie z nieuwiązanym czworonogiem może zakończyć się upomnieniem przez Służbę Leśną, a w najgorszym przypadku karą grzywny.

Wskazówka: Zachowaj szczególną ostrożność przede wszystkim w sezonie lęgowym (od kwietnia do czerwca) i zimą. W tym okresie zwierzęta są szczególnie wrażliwe i ze względu na swój instynkt obronny bywają agresywne. Aby dowiedzieć się, jak zachowywać się podczas spotkania z mieszkańcami lasu, zajrzyj do naszego artykułu „Dzikie zwierzęta na szlaku”.

Dlatego należy pamiętać o tym, że rozniecanie otwartego ognia na obszarach leśnych jest surowo zabronione. Rozpalanie ognisk jest dopuszczalne wyłącznie w przeznaczonych do tego celu miejscach. Zasada ta dotyczy również palenia papierosów, które poza wyznaczonym obszarem jest dozwolone tylko za wyraźną zgodą właściciela lasu lub leśniczego. Ponadto z Ustawy o lasach dowiesz się, że rozpalanie ognisk jest możliwe wyłącznie w odległości co najmniej 100 m od granicy lasu lub od wysypisk śmieci, wśród których często można znaleźć materiały łatwopalne.

Ochrona środowiska – zabierz śmieci z lasu!

Postępująca degradacja środowiska jest nie tylko groźna dla roślin. Dzikie zwierzęta mogą zaplątać się w plastikowe reklamówki albo utknąć głową w metalowych puszkach. Możemy im jednak zaoszczędzić tego losu zabierając zauważone odpadki z lasu. Oto kilka wskazówek, jak ograniczać lub całkowicie eliminować wytwarzanie śmieci:

• Używaj wielorazowych butelek.

• Kupuj owoce i warzywa luzem i wykorzystuj do ich przenoszenia woreczki wielokrotnego użytku.

• Pakuj swoją wałówkę do pudełek śniadaniowych.

• Zaopatrz się w torbę materiałową.

• Stosuj w swoich urządzeniach elektronicznych akumulatory do ładowania, zamiast jednorazowych baterii.

• Korzystaj z biletów w formie elektronicznej.

Nie zawsze da się kompletnie wyeliminować tworzenie śmieci. Jednak nie jest to wytłumaczeniem, by zostawiać je w lesie. Worek na śmieci nie zajmuje dużo miejsca w plecaku, a puste opakowania są zdecydowanie lżejsze niż to co do lasu przynieśliśmy. Na parkingach leśnych znajduje się wystarczająca ilość kontenerów, by tam pozostawić nasze śmieci.

Dzięki temu natura nadal będzie stanowiła przestrzeń życiową wielu gatunków zwierząt i roślin, a jej walory będą towarzyszyć kolejnym pokoleniom wspinaczy podczas ich wspinaczkowych szaleństw.

Za dobrą podstawę może służyć „Dekalog Wspinacza“ opracowany przez Niemiecki Związek Alpinistyczny. Dzięki temu wiesz, że twoja aktywność fizyczna nie wpłynie negatywnie na środowisko:

1. Dostosuj się do zmiennych warunków pogodowych.

2. W miarę możliwości korzystaj z transportu publicznego.

3. Korzystaj tylko z wyznaczonych miejsc parkingowych.

4. Trzymaj się oznaczonych tras.

5. Szanuj naturę i unikaj mocno zarośniętych obszarów.

6. Respektuj skały będące pod szczególną ochroną.

7. Nie wspinaj się podczas okresu lęgowego ptaków.

8. Nie zostawiaj śmieci na skałkach.

9. Korzystaj z lokalnych miejsc noclegowych.

10. Stosuj się do lokalnych przepisów prawa regulujących wspinaczkę na skałach.

W każdych górach i miejscach wspinaczkowych panują inne zasady. Dlatego przed podróżą zasięgnij wiedzy na temat warunków do wspinaczki. Poszukaj informacji na stronie Polskiego Związku Alpinizmu oraz miejscowych tablicach informacyjnych. Podczas wędrówki do skałek wybierz wyznaczoną już trasę.

Pod szczególną ochroną znajdują się gniazda ptaków umieszczone na skałach. Kruki, sokoły wędrowne, puchacze i około 200 innych gatunków ptaków budują tam swoje gniazda. Lokalne zasady wspinaczki w rejonach ich siedlisk pokrywają się z okresami lęgowymi tych ptaków. Dlatego też zwracaj uwagę na oznaczenia znajdujące się w otoczeniu skałek i nie wspinaj się na nie jeśli natrafisz na takie informacje. Zrezygnuj ze wspinaczki trasą, na której napotkasz ptasie gniazdo, nie zbliżaj się do niego i poinformuj o tym fakcie towarzystwo wspinaczkowe „Nasze Skały”.

Wskazówka: Szczególną pokusę dla najmłodszych stanowi wspinanie się na drzewa. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze jest to dozwolone, a chwila nieuwagi może skończyć się niebezpiecznie. Najbezpieczniej dla maluchów jak i mieszkańców lasu będzie wybrać się z miłośnikiem wspinania do parku linowego albo na najbliższą ściankę wspinaczkową.

Wskocz na rower i szalej z głową

Także jazda na rowerze stwarza nam wiele możliwości kontaktu z naturą. Mimo to wybierając się na przygodę rowerem górskim warto jest pamiętać o kilku zasadach:

1. Poruszaj się tylko po wyznaczonych trasach!

2. Nie zostawiaj śladów! Skróć drogę hamowania z zablokowanymi kołami do minimum.

3. Miej swój rower pod kontrolą! Dostosuj prędkość do sytuacji.

4. Zwróć uwagę na pozostałych turystów! Zmniejsz prędkość podczas wyprzedzania.

5. Szanuj świat zwierząt! Opuść ich przestrzeń życiową jeszcze przed zmrokiem.

6. Planuj z głową! Pomyśl o odzieży ochronnej, prowiancie i podstawowych narzędziach.

Podsumowanie: ochrona środowiska jest możliwa także podczas aktywności w naturze

Te niewiele wyrzeczeń z naszej strony ma niesamowicie pozytywny wpływ na środowisko. Wystarczy zastosować się do kilku podstawowych reguł, a już przyczyniamy się do ochrony przyrody. Zapobieganie powstawaniu dodatkowych odpadów powinno wejść nam w nawyk, a profitować będzie nie tylko fauna i flora wokół nas, ale także i my sami, ciesząc się wypoczynkiem w czystym otoczeniu. Las jest domem dla wielu roślin i zwierząt, niszcząc go bezpowrotnie zaburzamy również cały ekosystem. Dlatego warto jest zrobić tych kilka dodatkowych kroków, by chronić nasze wspólne dobro.

______________________________________________

Źródła

https://www.lasy.gov.pl/pl/turystyka/program-zanocuj-w-lesie

(dostęp 6.07.2023)

http://www.czaswlas.pl/

(dostęp 6.07.2023)

https://archiwum.gdos.gov.pl/grzybo-i-owocobranie-z-poszanowaniem-przyrody

(dostęp 6.07.2023)

http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19911010444/O/D19910444.pdf

(dostęp 6.07.2023)

https://www.gov.pl/web/kgpsp/interwencje-podsumowanie-2022(dostęp 6.07.2023)

http://www.infor.pl/akt-prawny/DZU.2018.012.0000142,ustawa-o-ochronie-przyrody.html (dostęp 6.07.2023)

https://www.gov.pl/web/gdos/ochrona-gatunkowa-roslin-zwierzat-i-grzybow

(dostęp 6.07.2023)

https://pza.org.pl/news/news-skaly/ptaki-w-naszych-skalach

(dostęp 6.07.2023)

Źródła zdjęć w kolejności chronologicznej w tekście

Zdjęcie tytułowe iStock.com/BrianAJackson

1. Bild im Text: iStock.com/piola666

2. Bild im Text: C&A

3. Bild im Text: iStock.com/Solovyova

4. Bild im Text: iStock.com/WilliamSherman