Obszar źródliskowy Szumu i Świerszcza, jeszcze przed powstaniem Roztoczańskiego Parku Narodowego, poddany był odwadniającym melioracjom, które przyczyniły się do zwiększenia odpływu i obniżenia poziomu wód gruntowych. Zwiększony odpływ wody negatywnie wpłynął na zbiorowiska roślinne (torfowiska wysokie i przejściowe, bory bagienne, wilgotne oraz olsy) występujące w strefie wododziałowej. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku realizowano projekt renaturalizacji danego obszaru, który nie do końca jednak przyniósł oczekiwane efekty. Pojawienie się bobra europejskiego Castor fiber na tym terenie zapoczątkowało powstanie w 2010 roku rozlewisk, które pięć lat później objęły powierzchnię około 50 ha.

Teren podtopiony, to głównie siedliska boru mieszanego wilgotnego i bagiennego, lasu mieszanego wilgotnego oraz bagiennego, a także olsu. W drzewostanach przeważa sosna w wieku od około 45 do 160 lat, brzoza w wieku 35-45 lat, a w warstwie podrostów świerk, buk oraz jodła. W olsach, w górnym piętrze oprócz olszy (wiek 65 do 100 lat) występuje również sosna, a w drugim piętrze spotykamy także świerka oraz buka. Długotrwałe stagnowanie wody i opanowywanie drzew przez owady podkorowe spowodowało masowe zamieranie drzewostanów.

W związku z tym, od 2013 roku na tym terenie prowadzony jest monitoring występowania przypłaszczka granatka Pheanops cyanea. Chrząszcz ten należy do rodziny bogatkowatych Buprestidae i jest jednym z najgroźniejszych owadów powodującym zamieranie drzewostanów sosnowych. Wykrywanie obecności chrząszczy, ocenę nasilenia występowania owadów, oraz obserwację przebiegu rójki przeprowadza się z użyciem sztucznych pułapek tzw. czarnolepu.
W bieżącym roku, również założono opaski lepowe na obrzeżach podtopionych, odsłoniętych partii. Kontrole (co dwa tygodnie) prowadzone są od 15 maja i będą realizowane do końca sierpnia. Wyniki z ostatnich lat wskazują, iż obecność przypłaszczka granatka nie stanowi istotnego zagrożenia dla drzewostanów sąsiadujących z obszarami zalewowymi, a powierzchnia z obumarłym drzewostanem nie uległa powiększeniu.

Powstanie dużych połaci obumarłego lasu i obecność stagnującej wody wpływa na zwiększenie bioróżnorodności tego obszaru. Spotkać tu możemy rzadkie gatunki owadów (m.in. zalotkę większą Leucorrhinia pectoralis), dzięcioły (w tym rzadkiego dz. białogrzbietego Denrocopos leucotos), które wykuwają dziuple w martwych drzewach, stwarzając tym samym dogodne miejsca do gniazdowania  sóweczki Glaucidium passerinum i włochatki Aegolius funereus. Pojawiają się również interesujące płaty roślinności mokradłowej, w tym zespoły z pływaczem zwyczajnym Utricularia vulgaris i drobnym Utricularia minor.

Opracowanie:
OP/RPN
Tekst: Klaudia Stachyra
Zdjęcia: Beata Grabowska, Klaudia Stachyra