Zgodnie z w/w Regulaminem Foto – puzzli „Podejmij wyzwanie” Komisja sprawdziła poprawność nadesłanych odpowiedzi i przeprowadziła losowanie spośród uczestników, którzy udzielili prawidłowych odpowiedzi. Odpowiedzi jak wyniki losowania przedstawiają się następująco:
Odpowiedź nr 24 do Foto-puzzli: Konik polski (Equus ferus caballus)
Koniki polskie to potomkowie tarpanów – dzikich koni leśnych, które do końca XVIII wieku zamieszkiwały lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. Tarpany najdłużej na ziemiach polskich przetrwały w okolicach Puszczy Białowieskiej. Około 1780 roku ostatnie osobniki zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja, gdzie w 1806 r. zostały wyłapane i rozdane okolicznym chłopom. Przez kolejne 100 lat używane były do pracy na roli, utrzymywane najtańszym sposobem, często bez stajni, wypasane na nieużytkach i w lasach. W ten sposób zachował się pierwotny typ konia w nieznacznie zmienionym stanie.
Dopiero na początku XX w. myszatymi konikami z charakterystyczną ciemną pręgą wzdłuż grzbietu oraz wyjątkowo wytrzymałymi na niekorzystne warunki życia zainteresowali się hodowcy i badacze, m.in. Jan Grabowski, Stanisław Szuch oraz profesor Tadeusz Vetulani, który wprowadził ogólnie przyjętą nazwę rasy „konik polski”.
W Roztoczańskim Parku Narodowym koniki polskie pojawiły się 16 lipca 1982 roku. Wtedy to powstała hodowla rezerwatowa koników polskich, która przyjęła nazwę „Ostoja”. Do ogrodzonej enklawy lasu przy stawach „Echo” o pow. 40 ha wpuszczono 4 klacze oraz ogiera. Stado koników znalazło tutaj doskonałe warunki do bytowania oraz rozmnażania. W wyniku trzykrotnego powiększania „Ostoja” obecnie liczy ok. 180 ha, gdzie koniki mają do dyspozycji: las, łąki, dolinę rzeki Świerszcz oraz trawiaste groble stawów „Echo”. Zadaniem hodowli rezerwatowej jest utrzymywanie koników w warunkach jak najbardziej zbliżonych do naturalnych. W wyniku tego następuje utrwalenie ogromnego potencjału biologicznego, umiejętności radzenia sobie w trudnych warunkach bytowania (deszcze, mrozy, śnieżyce, upały). Każdego roku późną jesienią z hodowli rezerwatowej odławiane są młode osobniki i przenoszone do utworzonej w 1996 roku we Floriance hodowli stajennej.
Koniki polskie są zwierzętami stadnymi i żyją w tzw. tabunie złożonym z 8 klaczy matek wraz z przychówkiem i ogiera. W tabunie obowiązuje matriarchat, przewodnikiem stada jest najstarsza klacz, która prowadzi stado do nowych miejsc żerowania, schronienia. Ogier odpowiedzialny jest za bezpieczeństwo, obserwuje otoczenie, a w trakcie wędrówek tabunu kroczy jako ostatni. Ponadto ogier tabunowy nie pozwala zbyt długo przebywać w stadzie młodym ogierom, które wypędza w wieku około 1 roku. Wypędzone ogierki grupują się i tworzą tzw. stado kawalerskie.
Obecnie koniki polskie utrzymywane są w środkowej i północnej części Polski. Głównymi ośrodkami hodowlanymi w warunkach rezerwatowych poza Roztoczańskim Parkiem Narodowym są: Popielno, Biebrzański Park Narodowy oraz Stacja Doświadczalna w Stobnicy prowadzona przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.
Konik polski (Equus ferus caballus) – fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Maria Tusińska
Odpowiedź nr 23 do Foto-puzzli: Bóbr europejski (Castor fiber)
Bóbr jest największym europejskim gryzoniem (masa ciała dorosłego osobnika dochodzi do 29 kg, a długość ciała do 110 cm). Jest zwierzęciem silnie terytorialnym, rodzinnym i zasadniczo monogamicznym; wiedzie nocny tryb życia. Posiada szereg cech morfologicznych, które ułatwiają mu prowadzenie ziemnowodnego trybu życia – może przebywać pod wodą bez przerwy nawet do 15 minut. Bóbr należy do nielicznego grona gatunków, które potrafią przystosować środowisko do własnych potrzeb. Dzięki wyjątkowo silnym siekaczom bobry potrafią ściąć bardzo grube drzewa, o średnicy nawet do 1 m. Do najbardziej charakterystycznych śladów funkcjonowania bobrów w środowisku należą budowane przez nie tamy i żeremia.
Głowa niemal bez zaznaczenia szyi przechodzi w masywny tułów o opływowym kształcie. Taka budowa ciała ułatwia pływanie i nurkowanie. Przednie łapy są chwytne, zaś tylne masywne i silne, zakończone palcami połączonymi błoną pławną. Małe oczy wyposażone są w trzecią, przezroczystą powiekę, która zapewnia ochronę podczas nurkowania. Ogon jest duży, spłaszczony, pokryty zrogowaciałą łuską, spomiędzy której wyrastają rzadkie włosy. Pozwala on na sterowanie podczas pływania i stanowi naturalną podporę podczas pobytu na lądzie. Stanowi także naturalny magazyn tłuszczu i jest organem termoregulacyjnym organizmu.
Dożywa 20 lat dojrzałość osiągając w wieku 2 lat. Bóbr ma młode raz w roku najczęściej 2-3 w miocie. Niegdyś bóbr był gatunkiem powszechnym na terytorium całej Polski. Mimo różnego rodzaju ochrony pod jaką był od dawna (pierwsze zarządzenia mające na celu ochronę bobra na terenie Państwa Polskiego wydał Bolesław Chrobry) z powodu postępującej antropogenizacji środowiska jego liczebność malała. Na początku wieku XX na terenie Polski bóbr występował już nielicznie tylko we wschodniej jej części, zaś w całej Europie jego liczebność nie przekraczała 2000 szt.
Dla pierwotnych ludów zamieszkujących a w zasadzie przemierzających tereny Polski a zajmujących się zbieractwem i łowiectwem był on bardzo cenną zdobyczą. Oprócz futer był źródłem dobrego i tłustego mięsa, bogatego w witaminę A, mającą niebagatelne znaczenie dla zdrowia. Z jego siekaczy wyrabiano narzędzia a wydzielina zwana strojem uznawana była za panaceum na niezliczone dolegliwości. Do tego sam tłuszcz wykorzystywano w dwojaki sposób, jako specyfik o właściwościach gojących oraz paliwo do pochodni i innych urządzeń oświetleniowych. Trudno powiedzieć od kiedy ale bóbr zaczął przynosić człowiekowi jeszcze jeden pożytek otóż strój bobrowy zaczęto wykorzystywać do produkcji bardzo cenionych a co za tym idzie drogich perfum. Do pełni obrazu praktycznej użyteczności bobra należy dodać fakt, że w średniowieczu jako zwierz żyjący w wodzie o ogonie pokrytym łuskami został on uznany przez władze kościelne za rybę. Decyzja ta w znaczny sposób urozmaiciła dietę bardzo długich i rygorystycznie przestrzeganych w tych czasach postów.
W większości krajów europejskich Bóbr europejski podlega ochronie na podstawie dwóch aktów prawnych: Konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk oraz dyrektywy siedliskowej. W Polsce jest gatunkiem częściowo chronionym.
Bóbr europejski (Castor fiber) – fot. Robert Bijas
Zwycięzca: Barbara Kiryjczuk
Odpowiedź Nr 22 Foto-puzzli: Sóweczka (Glaucidium passerinum)
Sóweczka (Glaucidium passerinum), to najmniejsza sowa występująca w naszym kraju. To gatunek o aktywności dziennej, przede wszystkim o świcie lub zmierzchu. Często poluje za dnia na drobne ptaki wróblowate (sikory, zięby, rudziki), rzadziej na małegryzonie. Prowadzi osiadły tryb życia choć zostały stwierdzone przemieszczanie się tego gatunku na odległość nawet ponad 1200 km. Najchętniej zasiedla stare, świerkowe bory, a na Roztoczu głównie bory jodłowe. Preferuje tereny o dużym zróżnicowaniu siedlisk, z obecnością strumieni i martwego drewna. Bytuje głównie w koronach drzew, gdzie pozostaje praktycznie niewidoczna. Gniazda zakłada w dziuplach głównie dzięcioła dużego, dzięcioła białogrzbietego i dzięcioła trójpalczastego. Jest mało płochliwa, a podekscytowana wykonuje nerwowe ruchy ogonem.
W Polsce populację sóweczki szacuje się do 1500 par lęgowych. Spotykana jest głównie w południowej, południowo-zachodniej i północno-wschodniej części kraju.
Jest rzadkością w Roztoczańskim Parku Narodowym. Dotychczas stwierdzono 6 rewirów. Występuje głównie w dolinie Wieprza, Świerszcza i Szumu oraz na Bukowej Górze.
Gatunek ten podlega ochronie ścisłej. Ma status LC w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Wpisana jest również do załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz chroniona Konwencją Berneńską i Waszyngtońską.
Sóweczka (Glaucidium passerinum) - fot. Robert Bijas
Zwycięzca: Agnieszka Chałada
Odpowiedź Nr 21 Foto-puzzli: Żółw błotny (Emys orbicularis)
Żółw błotny(Emys orbicularis) w naszym regionie jest ciemno ubarwiony. Na ciemnej skórze głowy i kończyn rozmieszczone są liczne żółte plamki, które pełnią funkcję ubarwienia ochronnego. Największe osobniki rzadko osiągają w Polsce 20 cm długości. Tęczówka samic jest najczęściej żółtawa, a u samców czerwonawa. Brzuszna część pancerza u samców jest wklęsła, co ułatwia im kopulację, a u samic prosta. Palce spina błona pławna. Szczególnie u samców długie i ostre pazury. Jest drapieżnikiem, poluje i odżywia się wyłącznie pod wodą. Zjada owady wodne i ich larwy, ślimaki, małże, kijanki, żaby, małe ryby. Nie gardzi też martwą zdobyczą. Mniejszą zdobycz połyka w całości, a większą chwyta szczękami i rozrywa pazurami. Większość czasu spędza w wodzie, ale oddycha powietrzem atmosferycznym za pomocą płuc. Pod powierzchnią wody może przebywać nawet do jednej godziny. Jest bardzo płochliwy, doskonale pływa, nurkuje, widzi oraz wyczuwa zbliżającego się intruza, stąd bardzo trudno go spotkać. Kiedy nie jest płoszony, lubi wychodzić z wody i wygrzewać się na słońcu. Zimuje zagrzebany głęboko w mule na dnie zbiornika wodnego przez około 5 miesięcy. Ze snu budzi się w kwietniu lub maju. W niektórych rejonach Polski żółw ten nazywany jest żelazną żabą.
Jest rzadkością w Roztoczańskim Parku Narodowym. Obserwowane osobniki przemieszczają się doliną Wieprza oraz Szumu i Świerszcza, w obszarze rozlewisk bobrowych.
Żółw błotny (Emys orbicularis) - fot. Robert Stefański
Zwycięzca: Wanda Bliźnik
Odpowiedź Nr 20 Foto-puzzli: Puszczyk uralski (Strix uralensis)
Puszczyk uralski (Strix uralensis) to sowa z rodziny puszczykowatych, zamieszkująca lasy iglaste z rozległymi bagnami i polanami. Charakteryzuje się stosunkowo długim i zaostrzonym ogonem. Samica jest większa od samca ale tak samo ubarwiona gdyż u tych sów nie występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. Puszczyki uralskie znane są ze swej agresywności i zaciekłej obrony swego gniazda - także przed człowiekiem. Jest sową o aktywności nocnej ale można ją także spotkać polującą w ciągu dnia. Puszczyk uralski żywi się głównie drobnymi ssakami jak gryzonie i ssaki owadożerne ale poluje również na większe ofiary m.in. wiewiórki, małe koty, ptaki, w tym na inne gatunki sów np. puszczyki, uszatki. Żyje w trwałych monogamicznych parach i prowadzi osiadły tryb życia. Gnieździ się w obszernych dziuplach drzew i opuszczonych gniazdach innych ptaków, niekiedy w zagłębieniach usytuowanych w miejscu złamania starych drzew. Zasiedla zazwyczaj stare liściaste lasy np. na Roztoczu buczyny, a w Puszczy Solskiej starodrzew w borach sosnowych. Samica składa średnio od 2 do 4 jaj (1-6 jaj) co 2-3 dni stąd tzw. asynchroniczne klucie piskląt i ich różnica w wielkości, które sama wysiaduje przez 27-29 dni. W tym czasie samiec poluje i karmi samicę. Młode opuszczają okolice gniazda po ok. miesiącu i jeszcze przez kolejne 1-1,5 miesiąca widywane są w jego okolicy pod opieką dorosłych ptaków.
W Polsce puszczyk uralski jest objęty ochroną ścisłą. Występuje głównie w południowo-wschodniej części Polski, choć w ostatnich latach widać, że stopniowo zwiększa swój zasięg na inne obszary kraju, a jego liczebność szacuje się na nie więcej niż 1 000 par lęgowych. W Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków Roztocze PLB060012 stwierdzono 26 par tego gatunku.
Gatunek ten został umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych (LC) oraz w załączniku I Dyrektywy Ptasiej Natura 2000.
Puszczyk uralski (Strix uralensis) – fot. Przemysław Stachyra
Zwycięzca: Bartłomiej Biront
Odpowiedź Nr 19 Foto-puzzli: Borsuk (Meles meles)
Borsuk (Meles meles) to największy przedstawiciel rodziny łasicowatych zamieszkujący Europę. Charakterystyczne w wyglądzie są jego czarno białe pasy na głowie. Może ważyć nawet 25 kg, ale przeciętnie jego masa ciała wynosi około 15 - 18 kg.Samice są mniejsze od samców. Długość ciała tego zwierzęcia dochodzi do 90 cm, a wysokość w kłębie między 25 cm a 35 cm.
Borsuk jest zwierzęciem łownym. Żeruje o zmierzchu i nocą przemierzając swoje terytorium po wydreptanych ścieżkach. Penetruje dno lasu w poszukiwaniu pokarmu: bezkręgowców, szczególnie dżdżownic, pędraków, larw i poczwarek owadów (osy i trzmiele), owoców itp. Z reguły zwierzęta te żyją gromadnie, w dużych grupach rodzinnych. W ciągu dnia śpi w swoich norach. Są one bardzo rozbudowane, tworząc kilkunastometrowe korytarze. System nor ma kilka otworów wlotowych. Rewiry znakuje wydzieliną z gruczołów zapachowych, moczem oraz odchodami, które zostawia w wykopanych dołkach. Uważane są za czyściochy jak i za nocne marki.
Na terenie RPN znajduje się 25-30 terytoriów. Jako ciekawostkę nazewniczą warto wspomnieć, że przez teren Parku szklak partyzancki dochodząc do Bliżowa wiedzie przez Górę Borsuki.
Borsuk (Meles meles) – fot. Robert Stefański
Zwycięzca: Leokadia Bryja
Odpowiedź Nr 18 Foto-puzzli: Sosnówka, sikora sosnówka (Periparus ater) – gatunek niewielkiego ptaka z rodziny sikor (Paridae).
Sosnówka, sikora sosnówka (Periparus ater) – gatunek niewielkiego ptaka z rodziny sikor (Paridae). Sosnówka przypomina sikorę bogatkę, ale jest wyraźnie mniejsza i ciemniejsza oraz nie występuje u niej czarny pasek na brzuchu. W ubarwieniu ogólnie dominują kontrastujące barwy czarne i białe – szczególnie na głowie. Zarówno samiec jak i samica są jednakowo ubarwione – brak jest dymorfizmu płciowego.
W Polsce jest ptakiem lęgowym występującym w całym kraju przez cały rok, najliczniej na terenach górskich. Preferuje jako siedlisko lęgowegłównie bory iglaste, świerkowe i jodłowe ale spotkać ją można również w lasach mieszanych, z nawet niewielką domieszką świerka i sosny. Podczas wędrówek spotykana niemal w każdym środowisku, często w parkach i zadrzewieniach miejskich. Pokarm sosnówki stanowią owady i pajęczaki, głównie larwy muchówek, błonkówek i mszyc oraz niewielkich motyli, a w okresie jesienno-zimowy muzupełnieniem diety bywają nasiona drzew iglastych.
Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. W Polsce podlega ścisłej ochronie.
Ciekawostki:
Jest to najmniejsza z rodzimych sikor. Szacuje się, że w Polsce populacja sosnówki może liczyć 760-960 tys. par.
Sosnówka (Periparus ater) – fot. Robert Bijas
Zwycięzca: Anna Iwaniuk
Odpowiedź Nr 17 Foto-puzzli: Pachnica dębowa, pachnica próchniczka(Osmoderma eremita)
Pachnica dębowa, pachnica próchniczka(Osmoderma eremita) – największa krajowa kruszczyca, gatunek dużego chrząszcza z rodziny Poświętnikowatych(Scarabeidae). Są ciemno ubarwione, pokrywy skrzydłowe z lekkim połyskiem. Owada tego można spotkać na korze dębów, zlizujące soki wypływające z drzewa. Spotyka się go także na innych drzewach liściastych, a niekiedy nawet iglastych. Zagrożeniem dla tego gatunku jest zmniejszenie się liczby starych drzew żywicielskich. W Roztoczańskim Parku Narodowym żerujące larwy oraz duże jajowate kokolity tego chrząszcza najczęściej możemy spotkać w butwiejących i rozkładających się pniach i leżących kłodach buka zwyczajnego, głównie w obszarach ochrony ścisłej.
Pachnica jest uznawana za gatunek zagrożony, czego wyrazem jest umieszczenie jej na czerwonych listach i ochrona prawna w Europie. Pomimo tego, że lokalnie może być szeroko rozprzestrzeniona, to coraz bardziej intensywne procesy inwestycyjne powodują spadek liczby jej siedlisk.
Gatunek uznawany za relikt lasów pierwotnych ściśle związany ze starymi drzewami dziuplastymi. Podlega w Polsce ochronie prawnej – ochrona ścisła (gatunek wymagający ochrony czynnej).
Prawo międzynarodowe
Dyrektywa Siedliskowa Załączniki II (gatunek priorytetowy)
IV Konwencja Berneńska Załącznik II
Kategoria zagrożenia IUCN
Europejska czerwona lista chrząszczy saproksylicznych - NT
Czerwona lista zwierząt zagrożonych w Polsce - VU
Polska czerwona księga - VU
Ciekawostki:
Nazwa „pachnica” (lub Osmoderma, czyli „pachnąca skóra”) nawiązuje do śliwkowo-mo-relowego zapachu wydzielanego przez tego chrząszcza, który został zidentyfikowany jako feromon płciowy wytwarzany przez samce w celu zwabienia samic (Larsson i in., 2003). Drugi człon nazwy naukowej gatunku, tj. eremita, nawiązuje do faktu, że pachnica zamieszkuje dziuple drzew. Samce wabią samice wydzielając feromon, który jest na tyle silny, że umożliwia wyszukanie chrząszcza w okolicy. Do wykrywania obecności pachnicy niekiedy stosuje się specjalnie przeszkolone psy, reagujące na zapach larw.
Pachnica dębowa(Osmoderma eremita) fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Miłosz Wojtowicz
Odpowiedź Nr 16 Foto-puzzli: Kumak nizinny(Bombina bombina)
Kumak nizinny(Bombina bombina)– gatunek płaza z rodziny kumakowatych, blisko spokrewnionego z kumakiem górskim. Jest to płaz o drobnej budowie ciała, wyglądem zewnętrznym bardziej przypomina miniaturową ropuchę niż żabę.Całe życie spędza w wodzie. Na lądzie spotkać go można jedynie wtedy, gdy wyschnie zbiornik wodny, w którym przebywał. Wówczas podejmuje wędrówkę w poszukiwaniu następnego zbiornika. Nie szuka jednak zbiornika dużego, zadowala się każdym pierwszym, jaki znajdzie. Tak więc kumaka spotkać można nie tylko w dużych stawach i jeziorach, ale również w bardzo małych zbiornikach wodnych, nawet w okresowych, szybko wysychających kałużach i koleinach dróg polnych. Jeśli już znajdzie zbiornik wodny, przebywa w nim całymi latami. W tych samych zbiornikach, gdzie żyje, odbywa też gody.
Jest gatunkiem ciepłolubnym, występującym na obszarach nizinnych. Na terenie RPN zajmuje zbiorniki w rejonie Kosobud Boru, Stawy Echo. Szacunkowa wielkość populacji 10-50 dorosłych os. (dane z 2019 r.). Objęty ścisłą ochroną, wymagający dokładniejszych danych (DD), zał. II Dyrektywy Siedliskowej (HD-II), załącznik IV Dyrektywy Siedliskowej (HD-IV) oraz
w Konwencji Berneńskiej.Ten gatunek zagrożony jest w wyniku zmian charakteru biotopów.
Ciekawostki: Kumak nizinny przed wydaniem głosu tak silnie nadyma płuca i jamę gębową, przypominając na wodzie małego, brązowego bałwanka. Następnie wydobywa z siebie dźwięk, który powoduje drgania i rozchodzenie się fal wokół ciała. Jego źrenica jest w kształcie serca lub trójkąta. Kiedy czuje się zagrożony przewraca się na grzbiet, a zachowanie odstraszające u tego gatunku nazywa się refleksem.
Kumak nizinny(Bombina bombina) – fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Agnieszka Król
Odpowiedź Nr 15 Foto-puzzli: Soplówka bukowa(Hericium coralloides) lub też niekiedy podawana jako soplówka gałęzista (H.clathroides).
Soplówka bukowa (Hericium coralloides) jest gatunkiem dość często spotykanym w naszym kraju, zwłaszcza w lasach bukowych. Nierzadko formuje liczne grupy owocników gęsto porastające leżące kłody lub pnie obumierających i rozkładających się buków i dębów.
Owocniki – przypominające małe „lodowe kaskady” - pojawiają się już od lata ale zazwyczaj kumulacja ich pojawu przypada w jesieni – we wrześniu i październiku.
W odróżnieniu od niej soplówka jodłowa (Hericium flagellum) jest dużo rzadziej spotykana i wytwarza swe owocniki zazwyczaj pojedynczo na drzewach iglastych (świerk i jodła), w RPN na jodle.
Oba gatunki soplówek podlegają w Polsce ochronie częściowej (do 2014 r. były pod ochroną ścisłą) i ujęte są w Czerwonej Liście Grzybów – soplówka bukowa jako gatunek narażony na wymarcie (V), a soplówka jodłowa jako gatunek wymierający (E). W Polsce występuje jeszcze trzeci gatunek - soplówka jeżowata (Hericium erinaceus) ale jest bardzo rzadka i podlega ochronie ścisłej, uznana za gatunek wymierający, krytycznie zagrożony (E).
Mimo, że są to grzyby jadalne to ze względu na ich ochronę i piękny wygląd zasługują na pozostawienie ich w lesie.
Soplówka bukowa(Hericium coralloides) - fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Radosław Moskwa
Odpowiedź Nr 14 Foto-puzzli: Chomik europejski(Cricetus cricetus)
Chomik europejski to największy przedstawiciel gryzoni z rodziny chomikowatych oraz jedyny przedstawiciel rodzaju Cricetus. Posiada krępą budowę ciała, krótkie kończyny i wydłużony pyszczek. Dorasta do 34 cm, wymiarami zbliżony jest do świnki morskiej. Gryzoń ten jako jedyny ma ubarwienie nietypowe dla ssaków. Wierzch ciała ma ciemnobrązowy, brzuch jednolicie czarny, a na policzkach, pyszczku i karku posiada białe oraz żółte plamy.
Występuje na otwartych terenach, polach i łąkach. Jest aktywny głównie nocą. Ssak ten jest gatunkiem roślinożernym, żywi się głównie zielonymi częściami roślin, ziarnami i owadami. Gromadzi zapasy pożywienia w workach policzkowych, gdy je wypełni, czym prędzej znika pośród swoich podziemnych korytarzy, gdzie przechowuje na okres zimy.
Największa koncentracja stanowisk chomika europejskiego w Polsce znajduje się na pograniczu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza oraz na Wyżynie Małopolskiej. W Polsce jest objęty ochroną całkowitą. Wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jako gatunek o nieokreślonym stopniu zagrożenia, wymagający dokładniejszych danych (DD) oraz w Konwencji Berneńskiej (zał. II).
Chomik europejski(Cricetus cricetus) - fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Magdalena Leśnicka
Odpowiedź Nr 13 Foto-puzzli: Wydra europejska (Lutra lutra)
Wydra europejska to rzadki i drapieżny ssak z rodziny łasicowatych wybitnie przystosowany do środowiska ziemnowodnego. Jej gibkie ciało, o opływowym kształcie wraz z masywnym i silnym ogonem, stwarza możliwości sprawnego pływania oraz swobodnego poruszania się na lądzie. Dorasta do około metra długości. Ma gęstą okrywę włosową nieprzepuszczającą wody, z wierzchu koloru ciemnobrunatnego, jaśniejszą od spodu.
Prowadzi samotny, głównie nocny tryb życia. Spotkać ją można nad czystymi brzegami rzek, jezior, potoków górskich, stawów, z dobrze wykształconą roślinnością.
Ma wspaniale rozwinięty węch i słuch, posiada także gęsto rozmieszczone wąsy oraz wibryssy - długie włosy na których znajdują się receptory czuciowe. Pozwalają one wydrze lepiej określić położenie i wielkość ofiary pod wodą. Poluje głównie na ryby i inne zwierzęta wodne (raki, żaby i mięczaki). Nie gardzi też większymi żukami wodnymi, małymi ssakami oraz jajami i pisklętami ptaków wodnych.
W Polsce wydra objęta jest ochroną częściową. Wpisana jest również do załącznika II i IV Dyrektywy Siedliskowej Natura 2000 oraz chroniona Konwencją Berneńską i Waszyngtońską. W Roztoczańskim Parku Narodowym występuje na wszystkich ciekach oraz zbiornikach m.in. Stawach Echo.
Wydra europejska (Lutra lutra) - fot. Robert Bijas
Zwycięzca: Marcin Dołoszyński
Odpowiedź Nr 12 Foto-puzzli: Gacek brunatny(Plecotus auritus)
Gacek brunatny, nazywany też gacek wielkouch to ssak z rzędu nietoperzy, rodziny mroczkowate. Gatunek ten zalicza się do małych nietoperzy, długość jego ciała wynosi 4-5 cm. Charakteryzuje się bardzo długimi uszami, osiągającymi ponad 4 cm. Uszy w czasie spoczynku najczęściej są zakryte skrzydłami, a widoczne pozostają jedynie koziołki –fałdy skóry rosnące tuż przed samymi uszami na małżowinie usznej. Koziołki są jedną z cech pozwalającą odróżnić gatunek oraz umożliwiają lepsze odbieranie wrażeń dźwiękowych. U gacka brunatnego mają wydłużony kształt i dorastają do 18 mm.
Ubarwienie dorosłego osobnika tego nietoperza z wierzchu ciała jest brązowe lub brązowożółte, od spodu zaś białawe, żółtawe lub żółtawobrązowe. Młodociane osobniki mają ciemny, szarobrązowy wierzch ciała i głowę, czym upodobniają się do gacków szarych.
Gacek brunatny wylatuje na łowy dopiero po zmierzchu. Żeruje, latając w pobliżu koron drzew i krzewów na muchówki, nocne motyle z rodziny sówkowatych, czy różnego rodzaju drobne bezkręgowce. Atakując owada przerywa echolokację i kieruje się słuchem biernym, nasłuchując wielkimi uszami dźwięki wydawane przez ofiarę.
To gatunek eurytopowy, występujący zarówno w lasach, jak i na obszarach zabudowanych. Jego dzienne kryjówki znajdują się w dziuplach, budkach lęgowych dla ptaków, strychach, piwnicach, a także pod mostami czy w podziemiach. W okresie od maja do lipca samice tworzą tzw. kolonie rozrodcze liczące od kilku do kilkudziesięciu osobników. Samica rodzi tylko jedno młode, bardzo rzadko dwa, które po miesiącu osiąga zdolność lotu, a pełną samodzielność gdy skończy dwa miesiące.
Nietoperz ten by przetrwać do wiosny zapada w stan hibernacji. Zimuje w chłodnych miejscach, najczęściej w jaskiniach, kopalniach i piwnicach, w których temperatura utrzymuje się w okolicach 0 0C.
W Polsce gacek brunatny jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wpisany jest również do załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej Natura 2000 oraz chroniony Konwencją Bońską.
Gacek brunatny (Plecotus auritus) - fot. Robert Stefański
Zwycięzca: Marcin Dołoszyński
Odpowiedź Nr 11 Foto-puzzli: Podgrzybek tęgoskórowy (Pseudoboletus parasiticus)
Podgrzybek tęgoskórowy to gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny borowikowatych ((Boletaceae), rzędu borowikowców (Boletales). Tworzy owocniki agarykoidalne złożone z kapelusza i trzonu.
Żółtawobrązowy, szarooliwkowy, czasem brązowawy kapelusz często z rdzawym odcieniem. Jego powierzchnia jest sucha, matowa, zamszowa, a podczas okresów suchych może pękać na małe poletka. Walcowaty trzon tego podgrzybka u podstawy jest zwężony i czasem wygięty. Miąższ jest żółtawy, zdarza się, że po uszkodzeniu lekko błękitnieje.
Z uwagi na charakterystyczny wygląd i pasożytowanie na tęgoskórze pospolitym trudno go pomylić z innymi podgrzybkami. Owocniki tworzy latem i jesienią w lasach liściastych i borach sosnowych, czasami także poza lasami. Z jednego owocnika tęgoskóra może wyrastać nawet kilka owocników tego podgrzybka.To grzyb jadalny, substancje trujące tęgoskóra nie przenoszą się na owocniki pasożyta.
W Polsce podgrzybek tęgoskórowy objęty jest ochroną częściową. Wpisany jest również na Czerwoną listę roślin i grzybów Polski ze statusem R– rzadki, potencjalnie zagrożony wymarciem.
Podgrzybek tęgoskórowy (Pseudoboletus parasiticus)- fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Małgorzata Serwa
Odpowiedź Nr 10 Foto-puzzli: Gniewosz plamisty (Coronella austriaca)
Gniewosz plamisty jest jednym z 5 gatunków węży stwierdzonych w Polsce. Pozostałe gatunki to: wąż Eskulapa, zaskroniec zwyczajny, zaskroniec rybołów, żmija zygzakowata.
Ten niewielki wąż, których długość dorosłych osobników zawiera się w granicach ok. 50-60 cm (sporadycznie 80-90cm) charakteryzuje się delikatną i smukłą budową ciała z niezbyt wyraźnie wyodrębnioną głową. Ubarwienie gniewosza jest zróżnicowane – dominują brązy i szarości w różnych kombinacjach co doskonale upodabnia go do środowiska, w którym żyje (tzw. ubarwienie kryptyczne).
Cechą charakterystyczną jest wzór na głowie – w kształcie grubej litery „V” przypominającej nocnego motyla lub koronę. Stąd być może wzięła się łacińska nazwa Coronella = koronowany, koronny. Widoczną cechą jest również przebiegająca przez oko po obu bokach głowy przepaska.
Zamieszkuje mozaikę siedlisk leśnych i otwartych, najczęściej dobrze nasłonecznionych – zarówno widne bory sosnowe, wrzosowiska, jak i ugory, kserotermy, a także torfowiska wysokie. Bardzo chętnie wykorzystuje na swe kryjówki i miejsca rozrodu próchniejące leżące drzewa oraz rozkładające się pniaki ściętych drzew.
Aktywny jest zazwyczaj od IV do końca X, a jego okres godowy przypada na przełom IV/V do początku VI. Młode tegoroczne osobniki najczęściej możemy spotkać w drugiej połowie sierpnia i na początku września.
Żywi się przede wszystkim jaszczurkami (zwinką, żyworodną, młodymi padalcami) choć jego ofiara mogą padać również inne węże np. żmije. Mimo to gniewosz plamisty w przeciwieństwie do swej nazwy jest niezwykle spokojnym i niegroźnym wężem.
Gniewosz plamisty podlega w Polsce ochronie ścisłej. Wpisany jest również do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (VU) oraz do załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej NATURA 2000, a także w załączniku II Konwencji Berneńskiej.
Gniewosz plamisty (Coronella austriaca) – fot. Przemysław Stachyra
Zwycięzca: Artur Lewiński
Odpowiedź Nr 9 Foto-puzzli: Tycz cieśla (Acanthocinus aedilis)
Tycz cieśla to gatunek chrząszcza z rodziny kózkowatych o długości ciała do 2 cm. To najbardziej znany gatunek tyczy żyjący w Polsce oraz rekordzista jeśli chodzi o stosunek długości czułków do długości ciała. Czułki samca są pięciokrotnie dłuższe od ciała, a samicy dwukrotnie dłuższe od ciała. Ubarwienie tycza cieśli jest brązowo-szare z czterema żółtawo owłosionymi plamkami na przedpleczu. Dzięki takiemu ubarwieniu łatwo wtapia się w otoczenie i maskuje przed drapieżnikami. Zaniepokojony potrafi wydawać odstraszające głosy poprzez pocieranie tylnej krawędzi przedplecza o tarczkę. Powstający dźwięk przypomina piłowanie drewna i stąd właśnie pochodzi nazwa gatunkowa tego owada.
Tycza cieślę można spotkać na terenie całej Polski. Najliczniej występuje w monokulturach sosnowych i innych lasach iglastych, w których występuje dużo sosen. Najchętniej przebywa na nasłonecznionych zrębach sosnowych, odżywiając się korą młodych pędów. Aktywny jest całą dobę, sprawnie lata i biega.
Cykl rozwojowy tego owada trwa 1-2 lata. Samica składa jaja w szczelinach kory drzew osłabionych lub martwych. Larwy żerują tam do osiągnięcia około 40 mm, tworząc rozgałęzione chodniki. Przepoczwarzenie larw tycza cieśli następuje pod korą, w specjalnej kolebce poczwarkowej stworzonej przez larwę z wiórek drewna i drobinek kory. Osobniki dorosłe wychodzą na zewnątrz wiosną i żyją około miesiąca.
Tycz cieśla (Acanthocinus aedilis) – fot. Aneta Dybowska
Zwycięzca: Anna Urgacz
Odpowiedź Nr 8 Foto-puzzli: Jastrząb (Accipiter gentilis)
Jastrząb to duży ptak drapieżny należący do rzędu Szponiastych Accipitriformes z rodziny jastrzębiowatych Accipitridae o szarobrunatnym (u samic i młodocianych osobników) do stalowoszarego (u samców) ubarwieniu z wierzchu ciała, od spodu jasnym w poprzeczne, faliste prążki. U osobników młodych (Juvenilnych) spód ciała w podłużne plamkowanie (kreskowanie) w kształcie łezki, grotu lub serca. Charakteryzuje się krótkimi skrzydłami w stosunku do tułowia i długim ogonem. Dzięki takiej budowie jest zwrotny w czasie lotu oraz ma możliwość uzyskiwania dużej prędkości tuż po starcie.
U jastrzębia występuje silny dymorfizm płciowy, samiec jest wyraźnie mniejszy od samicy, wielkością zbliżony do samicy krogulca, natomiast samica do myszołowa.
To ptak leśny, zasiedlający stare drzewostany iglaste i mieszane. Występuje też na skrajach lasów w pobliżu osad ludzkich oraz na otwartych przestrzeniach. W Polsce to nieliczny gatunek lęgowy, osiadły, częściowo koczujący.
Jest bardzo utalentowanym łowcą, poluje z powietrza, drzew lub ziemi na inne ptaki, ssaki oraz ptactwo domowe.
Gatunek objęty ochroną ścisłą, chroniony również Konwencją Berneńską oraz Konwencją Waszyngtońską (CITES).
Jastrząb (Accipiter gentilis) – fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Karolina Kiryjczuk
Odpowiedź Nr 7 Foto-puzzli: Wykwit piankowaty (Fuligo septica)
Nazywany też: wykwit zmienny, w. różnobarwny, psie wymioty, wymioty chowańca, masło czarownicy.
Jeden z najpospolitszych gatunków. Występuje w lasach, parkach, przez cały sezon wegetacyjny. Jego budowa zrosłozarodnie barwy żółtej lub brązowożółtej o wielkości jednego do kilku (kilkunastu) centymetrow. Powierzchnia zrosłozarodni kłaczkowato-chropowata. Kora o różnej grubości, krucha, zwapniona. Kształt zrosłozarodni bardzo różny. Śluźnia najczęściej żółta. Zarodniki brudnofioletowe, prawie gładkie lub delikatnie brodawkowane, o średnicy 7 – 10 μm. Spotykany napróchniejącym drzewna i kora różnych drzew iglastych i liściastych, ściółka, mchy porastające kłody. Niekiedy na znacznej (do kilku metrów) wysokości. Gatunek wielopodłożowy. Dawni Wikingowie wierzyli, że wykwit piankowy to wymioty chowańca: demonicznego kota towarzyszącego czarownicom, a żywiącego się mlekiem odessanym krowom. Południowe szczepy Germanów widziały w plazmodiach wykwitu raczej rodzaj masła produkowanego przez wiedźmy.
Wykwit piankowaty (Fuligo septica) - fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Jerzy Obarymski
Odpowiedź Nr 6 Foto-puzzli: Popielica (Glis glis)
Występuje w Europie Środkowej i Południowej, a w Polsce w odpowiednich siedliskach spotkać ja można w całym kraju, choć w niektórych regionach kraju jest stosunkowo rzadka. Roztoczański Park Narodowy jest miejscem występowania licznej populacji tego największego w naszym kraju przedstawiciela pilchowatych. W wielowiekowych buczynach obszarów ochrony ścisłej Bukowa Góra i Jarugi osiąga swe największe zagęszczenia.
Odżywiają się w zależności od pory roku zarówno pokarmem roślinnym – pączki i liście drzew oraz ulubionymi orzeszkami bukowymi (bukwią) jak i zwierzęcym – owady, ptasie jaja. Bardzo zwinnie poruszają się po cienkich gałązkach skacząc z jednej na drugą. Aktywne są nocą gdzie większość czasu spędzają w koronach drzew.
W ciągu roku popielice są aktywne mniej więcej od maja do października, a od listopada do kwietnia kiedy o pokarm jest bardzo trudno i przychodzą chłodne dni zapadają w stan zwany hibernacją korzystając z wcześniej zgromadzonego tłuszczu.
Popielica (Glis glis) – fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Maria Bożek
Odpowiedź Nr 5 Foto-puzzli: Bocian biały (Ciconia ciconia)
Bocian biały to duży, powszechnie znany ptak brodzący z rodziny bocianów o białym upierzeniu z czarnymi lotkami i pokrywami skrzydeł. Charakteryzuje się długimi nogami oraz długim, spiczastym dziobem. U dorosłych osobników dziób i nogi mają kolor czerwony.
Bocian biały to gatunek wędrowny. Lęgi odbywa w Europie, zimuje w Afryce. Polskę określa się jako centralny punkt jego występowania, gdzie bociany można spotkać w zasadzie wszędzie, oprócz gór. Zasiedla krajobraz rolniczy, gniazduje w pobliżu siedzib ludzkich. Jego występowanie wiąże się głównie z terenami podmokłymi, gdzie poluje na płazy, gryzonie, ryby, dżdżownice, małe ssaki.
Gatunek objęty ochroną ścisłą, wpisany również na liście gatunków Natura 2000 – załącznik I Dyrektywy Ptasiej oraz w Konwencji Berneńskiej.
Bocian biały (Ciconia ciconia) – fot. Paweł Marczakowski
Zwycięzca: Wioletta Mazur
Odpowiedź Nr 4 Foto-puzzli: Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus)
Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus) – fot. Przemysław Stachyra
Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus) to rodzimy płaz z rodziny salamandrowatych. Grzbiet jest czarny lub brązowy z czarnymi plamkami. Strona brzuszna jest pomarańczowa lub żółta z czarnymi plamami. Dorosłe samce i samice poza okresem godowym są podobne. W okresie godowym u samców na grzbiecie wyrasta wysoki, postrzępiony grzebień a na płetwie ogonowej pojawia się niebieska plama.
Status prawny i zagrożenie gatunku
Ochrona prawna
w Polsce traszka grzebieniasta podlega ochronie ścisłej
Status ochronny – gatunek wpisany
do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCzKZ) - NT (gatunki niższego ryzyka ale bliskie zagrożenia)
na liście gatunków
Natura 2000 Dyrektywa Siedliskowa – Załącznik II i IV
Konwencja Berneńska- Załącznik II
Czerwona lista IUCN - LC (najmniejszej troski, na razie nie zagrożone)
Zwycięzca: Agnieszka Lewińska
Odpowiedź Nr 3 Foto-puzzli: Trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia)
Trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia) – fot. Robert Stefański
Trzepla zielona to ważka z rodziny gadziogłówkowatych. W jej ubarwieniu przeważa intensywna barwa żywozielona z elementami koloru czernego i żółtego. To właśnie kolorystyka przedniej części ciała odróżnia ją od innych ważek z tej rodziny. Charakterystyczny ma również kształt głowy z dużymi oczami usadowionymi po bokach. Cykl życiowy tej wazki trwa 2-3 (4) lata. Gatunek ten jest reobiontem. Zasiedla nizinne i podgórskie wolno płynące rzeki, najczęściej śródleśne lub w otoczeniu łąk. W Polsce występuje dość pospolicie na terenie całego kraju poza obszarami górskimi. Trzepla zielona podlega w Polsce ochronie gatunkowej, wpisana jest również jako gatunek na liście Natura2000 - załącznik nr II i IV Dyrektywy „Siedlisko-Flora-Fauna” oraz w Konwencji Berneńskiej – załącznik II.
Zwycięzca: Wanda Bliźnik
Odpowiedź Nr 2 Foto - puzzli: Granicznik płucnik (Lobaria pulmonaria (L.) Hoffm.)
Granicznik płucnik (Lobaria pulmonaria (L.) Hoffm.) - fot P. Marczakowski
Jest jednym z najładniejszych porostów krajowych. Jego plechy w stanie suchym mają barwę miedziano-brunatną, żółtawo-brunatną lub żółtawo-zielonkawą, natomiast nasączone wodą stają się zielono-oliwkowe. Granicznik płucnik jest dużym porostem, jego dorodne listkowate plechy osiągają czasem nawet 30-40 cm średnicy, a poszczególne łatki mają do 8-10 cm długości i 2-5 cm szerokości. Często plechy rosną w skupieniach, pokrywając powierzchnie na bukach i jodłach. Gatunek objęty ochroną ścisłą. W Roztoczańskim Parku Narodowym występuje jedynie na 3 stanowiskach.
Zwycięzca: Małgorzata Serwa
Odpowiedź Nr 1 Foto - puzzli: Komonica zwyczajna, k. pospolita, k. rożkowa (Lotus corniculatus L.)
Komonica zwyczajna, k. pospolita, k. rożkowa (Lotus corniculatus L.) - fot. A. Dybowska
Gatunek byliny należący do rodziny bobowatych. Pochodzi z obszarów Azji, Europy i Afryki Północnej, rozprzestrzenił się także w Australii i Nowej Zelandii oraz Ameryce Północnej i Południowej. Jest uprawiany w wielu krajach świata. W Polsce gatunek pospolity w stanie dzikim na obszarze całego kraju. Bardzo wytrzymała i tolerancyjna w stosunku do różnych warunków siedliskowych. To cenna roślina miododajna i pastewna.
Zwycięzca: Małgorzata Serwa