Dobiega końca drugi rok trwania interdyscyplinarnego projektu ochronno-badawczego „Ochrona gatunków i siedlisk Natura 2000 na obszarze Roztoczańskiego Parku Narodowego”. Działania ujęte w projekcie obejmują szereg przedsięwzięć: od różnorakich prac infrastrukturalnych, przez realizację monitoringu skuteczności działań ochronnych po promocję projektu (wydawnictwa, audycje i zajęcia edukacyjne). Ich wspólnym mianownikiem jest dążenie do poprawy stanu i ochrony zanikających siedlisk mokradłowych (borów bagiennych i torfowisk wysokich) oraz zagrożonych gatunków zwierząt: traszki grzebieniastej, kumaka nizinnego, żółwia błotnego, bociana czarnego, orlika krzykliwego, derkacza, sóweczki, puszczyka uralskiego, mopka zachodniego, nocka łydkowłosego, nocka Bechsteina i nocka dużego.
Projekt współfinansowany jest ze środków Funduszu Spójności Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w ramach umowy nr POIS.02.04.00-00-0020/18.
W roku 2020 w ramach projektu zrealizowano: przedsięwzięcia infrastrukturalne, działania związane z czynną ochroną oraz monitoringiem stanu siedlisk i gatunków a także promocyjne, i to pomimo dość trudnej sytuacji wynikającej z uwarunkowań epidemicznych.
1. Modernizacja istniejącego stałego systemu ochrony płazów
Zainstalowany w roku 2004 wzdłuż Stawów Echo (głównej ostoi płazów w RPN), pionierski wówczas w Polsce, ekologiczny system przejść dla płazów (również innych małych zwierząt) obejmujący specjalne bariery naprowadzające i przepusty, został dzięki wsparciu obecnego projektu gruntownie zmodernizowany. W miejsce nietrwałych barier ciągnących się po obu stronach ruchliwej drogi na łącznej długości 1818 m, zamontowano bariery betonowe, łącząc je z ułożonymi pod drogą przepustami. Całość prac realizowano w sposób umożliwiający nieprzerwane trwanie migracji płazów. W ten sposób wzmocniono cały system gwarantując jego skuteczne (dowiedzione wcześniejszymi badaniami) funkcjonowanie w długiej perspektywie, łączący zimowiska (zlokalizowane na Bukowej Górze) z miejscem rozrodu, które stanowią Stawy (więcej informacji tutaj: http://roztoczanskipn.pl/pl/archiwum-wydarzen/566-modernizacja-systemu-ekologicznych-przejsc-dla-plazow-na-terenie-roztoczanskiego-parku-narodowego).
2. Ograniczenie śmiertelności płazów w okresie wiosennej migracji
Połączone tematycznie z poprzednim działaniem, ma na celu okresowe zabezpieczenie tras migracji płazów (oraz innych małych zwierząt) w innych obszarach Parku, w których występują ważne ostoje tych ginących zwierząt, poprzez rozstawienie (w okresie skumulowanej migracji wiosennej) przenośnych barier naprowadzających i przenoszenie przez eksperta płazów (licząc je i oznaczając do gatunku) na drugą stronę ruchliwej drogi, za którą zlokalizowane są miejsca rozrodu. W ten sposób udaje się już od ponad dwóch dekad ochronić populacje płazów, których trasy odwiecznych migracji przebiegają przez coraz ruchliwsze drogi w rejonie Kosobud, Obroczy, Soch i krańca Zwierzyńca od strony Biłgoraja, gdzie nie udało się zbudować systemów trwałych (bezobsługowych) przejść. Działanie to ma również wymiar naukowy określający natężenie migracji płazów (wyrażone liczbą osobników i gatunków) oraz ocenę skuteczności zabezpieczeń okresowych tras migracji (więcej informacji tutaj: http://roztoczanskipn.pl/pl/archiwum-wydarzen/549-wiosenna-akcja-ograniczania-smiertelnosci-plazow-zakonczona).
3. Poprawa retencji Stawów Echo
Kolejnym działaniem dedykowanym ochronie wód i siedlisk oraz gatunków z nimi związanych, były prace hydrotechniczne na Stawach Echo, których zasadniczym celem była poprawa retencji tego kompleksu. Działanie tym bardziej istotne, że Stawy są ważną ostoją fauny mokradłowej, pełniąc jednocześnie funkcje edukacyjne i społeczne a trwająca od 2015 roku susza sprowadziła zagrożenie zaniku niektórych z tych funkcji (poprzez okresowe wysychanie zbiorników kompleksu). Wyremontowane więc zostały urządzenia piętrzące, eliminujące odpływ wody przez nieszczelności starych mnichów, przystosowane do napełnienia wodą zostały nieużytkowane przez ponad dekadę tzw. zimochowy (zwiększając powierzchnię retencji kompleksu) oraz wyremontowany został doprowadzalnik do Stawów gwarantujący dopływ wody ze Świerszcza nawet podczas suchych okresów.
4. Poprawa warunków bytowania nietoperzy
W ramach projektu zaprojektowano i zrewitalizowano oraz wybudowano obiekt służący utrzymaniu i odtworzeniu warunków bytowania nietoperzy. Prace zrealizowano w jednej z dawnych osad śródleśnych, w której pozostałości zabudowy stanowiące miejsce wykorzystywane przez te gatunki, ulegało niszczeniu. Na bazie materiałów rozbiórkowych starego budynku (elementów drewnianych i cegieł) oraz nowych materiałów, odtworzono miejsce hibernacji (w zrewitalizowanej i rozbudowanej piwnicy) oraz miejsca rozrodu w murowano-drewnianym budynku połączonym funkcjonalnie z piwnicą. Całość wyposażono w szereg mikroschronień – elementów ciesielsko-stolarskich, kamieni miejscowego pochodzenia oraz ceramiki budowlanej – zawierających różnowymiarowe szczeliny dopasowane do gabarytów krajowych nietoperzy. Dodatkowo, istniejące wieże widokowe w rejonie Stawów Echo i Białego Słupa wyposażono w drewniane elementy imitujące odstającą korowinę drzew, które mogą być wykorzystywane przez te gatunki w okresie wiosenno-jesiennym jako dzienne schronienia. Działanie to było wspomagane na etapie projektowym i wykonawczym przez eksperta chiropterologa.
5. Utrzymanie miejsc żerowania ptaków
Koszenie biomasy w obszarach nieleśnych ekosystemów lądowych (na śródleśnych łąkach i wokół zbiorników wodnych) ma wymiar praktyczny dla utrzymania ważnych żerowisk gatunków ptaków ujętych w projekcie. Zachowanie w stanie bezleśnym tych miejsc ma na celu stworzenie i poprawę warunków zdobywania pokarmu przez ptaki gniazdujące w RPN, z jednoczesnym ograniczeniem ich przemieszczania się poza granice Parku, gdzie skumulowany udział różnego rodzaju zagrożeń może znacząco negatywnie oddziaływać na ich stan zachowania. Realizacja koszenia jest realizowana w terminach i zakresie odpowiadającym potrzebom tych ptaków z jednoczesnym poszanowaniem wymogów ochrony siedlisk i zamieszkujących je innych gatunków (dodatkowe informacje tutaj: http://roztoczanskipn.pl/pl/przyroda/ciekawostki-przyrodnicze/568-gdzie-poluja-orliki-krzykliwe-z-roztoczanskiego-parku-narodowego).
6. Monitoring siedlisk i gatunków
Działania stricte ochronne opisane powyżej, mają podbudowę jak i dalszą ocenę empiryczną, bazującą na realizowanych pracach badawczo-monitoringowych. W tym celu zespół ekspertów z dziedzin fitosocjologii i zoologii przez cały okres realizacji projektu prowadzi różnokierunkowe badania hydrologiczne i biologiczne mające na celu ocenę stanu zachowania siedlisk mokradłowych oraz gatunków, którym dedykowane jest całe przedsięwzięcie. Badane i oceniane parametry i wskaźniki jakości zagrożonych siedlisk i gatunków posłużyły do oceny działań już zrealizowanych jak i tych, które są w tracie wykonywania. W końcowym rezultacie będą podstawą przygotowania oceny efektu ekologicznego projektu.
7. Działania promocyjne
Z działań promocyjno-informacyjnych zrealizowano zaplanowane zadania w niepełnym wymiarze, z uwagi na panującą sytuację epidemiologiczną. Tym niemniej wyemitowano w Radio Lublin dziesięć zrealizowanych z udziałem Służb Parku audycji radiowych, których tematyka dotyczyła podejmowanych na terenie Parku działań ochronnych objętych projektem (posłuchaj). Z końcem grudnia pojawi się również dwuletni kalendarz pt. „Między wodą a lądem – bioróżnorodność środowisk wodno-błotnych Roztoczańskiego Parku Narodowego” dedykowany siedliskom i gatunkom ujętym w projekcie.
Pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłym roku uda się zrealizować pozostałe działania z tego zakresu, zwłaszcza dotyczące pakietu działań edukacyjnych skierowanych do szkół partnerskich funkcjonujących w sąsiedztwie Parku oraz wpisującej się w stały element promocji działalności Parku imprezy edukacyjnej „Dzień otwarty Roztoczańskiego Parku Narodowego.
Projekt realizowany jest przez Roztoczański Park Narodowy, w ramach którego wyznaczone zostały spośród Służb Parku osoby zaangażowane w jego realizację poprzez przygotowanie odpowiedniej podbudowy formalnej oraz udział w poszczególnych działaniach. Wsparcie w wykonaniu działań ochronnych oraz badawczych udzielone zostało przez wykonawców zewnętrznych wyłonionych w ramach przepisów prawa.
Całkowita wartość projektu to kwota 2 912 369,10 zł, z czego kwota dofinansowania to 2 109 146,50 zł.
W bieżącym roku zrealizowano zadania na kwotę ok. 1 miliona złotych, zaś kwota dofinansowania ze środków Unii Europejskiej wyniesie ok. 700 000 zł.
Nad realizacją Projektu „Ochrona gatunków i siedlisk Natura 2000 na obszarze Roztoczańskiego Parku Narodowego” czuwa personel projektu w składzie:
- Przedstawiciel Beneficjenta – p.o. Dyrektora Andrzej Wojtyło
- Kierownik-koordynator projektu – Beata Grabowska
- Asystent projektu ds. finansowych – Iwona Wojtyło
- Asystent projektu ds. technicznych – Zbigniew Szawara
- Asystent projektu ds. przyrodniczych – Mirosław Tchórzewski
- Asystent projektu ds. komunikacji – Łukasz Sędłak
Ponadto, w realizację poszczególnych działań w Projekcie zaangażowany jest niemal cały zespół pracowników Roztoczańskiego Parku Narodowego.
Opracowanie:
Dział Ochrony Przyrody
Klaudia Łopuszyńska-Stachyra