Na terenach parków narodowych i na obszarach chronionych występują obiekty muzealne, leśniczówki, schroniska oraz szlaki turystyczne z miejscami do odpoczynku.Dla takich miejsc brak jest możliwości wykonania pełnej bazy turystycznej bez ingerencji w naturalne środowisko przyrodnicze. Tego typu obiekty powinny posiadać jednak uregulowaną gospodarkę wodno-ściekową (ujęcie wody, wodociąg, kanalizacja, oczyszczalnia ścieków).
Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody w parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody zabrania się: „budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody”. W związku z powyższym Roztoczański Park Narodowy dba o to, aby rozwiązania technologiczne stosowane przy obiektach użyteczności publicznej zapewniały skuteczną ochronę zasobów wodnych. Do takich rozwiązań można zaliczyć hybrydowe systemy hydrofitowe, które rozwiązały problem zagospodarowania ścieków w 3 osadach leśnych na terenie parku, bez konieczności ich wywożenia do zbiorowej oczyszczalni ścieków.
Hybrydowe hydrofitowe oczyszczalnie ściekówsą stosowane zazwyczaj na terenach o rozproszonej zabudowie, gdzie koszty budowy kanalizacji i zbiorowej oczyszczalni ścieków są zbyt wysokie. Oczyszczanie ścieków w hybrydowych systemach hydrofitowych polega na mechanicznym i biologicznym usuwaniu zanieczyszczeń, przy wykorzystaniu procesów fizycznych oraz biochemicznych zachodzących w złożach gruntowo-roślinnych przy udziale roślin i różnych mikroorganizmów.
Hybrydowe hydrofitowe oczyszczalnie ścieków w Roztoczańskim Parku Narodowym zostały wybudowane w2014 r. przy osadach leśnych zlokalizowanych w miejscowościach: Kosobudy (obiekt A), Zwierzyniec (obiekt B) i Florianka (obiekt C). Przepustowość tych obiektów wynosi odpowiednio: 2,0; 0,6; 1,0 m3×d-1 i służą one do oczyszczania ścieków bytowych.
Koncepcja budowy hybrydowych hydrofitowych oczyszczalni ścieków na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowegozostała wykonana przez zespół pracowników z Katedry Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie pod kierunkiem prof. dr hab. Krzysztofa Jóźwiakowskiego, przy współpracy z prof. dr hab. inż. Magdaleną Gajewską z Katedry Technologii Wody i Ścieków Politechniki Gdańskiej. Oczyszczalnie te były wybudowane przy dofinansowaniuNarodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
W pierwszej części oczyszczalni zachodzi mechaniczne oczyszczanie ścieków w trzykomorowych betonowych osadnikach wstępnych. Następnie ścieki mechanicznie oczyszczone za pomocą pomp sądoprowadzane do systemu hydrofitowego składającego się z układu 2 lub 3 złóż gruntowo-roślinnych ze zmiennym: pionowym i poziomym przepływem, gdzie następujeich biologiczne oczyszczanie. Ostatnim elementem oczyszczalni są P-filtry do strącania fosforu, z których ścieki oczyszczone sąodprowadzanedo ziemi.
Z badań pracowników Katedry Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie wynika, że hybrydowe hydrofitowe oczyszczalnie ścieków zapewniają wysokie ponad 90% efekty usuwania zanieczyszczeń organicznych oraz ponad 70% efekty eliminacji azotu i fosforu. Natomiast stężenia zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych z tych systemów są kilkakrotnie niższe od wymagań zawartych
w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych.
Hybrydowe hydrofitowe oczyszczalni ścieków funkcjonujące od 2014 r. na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego przynoszą korzyści środowiskowe, społeczne oraz ekonomiczne, gdyż:
1. zapewniają ochronę środowiska i przyczyniają się do znacznego ograniczenia emisji punktowych źródeł zanieczyszczeń do środowiska i do
poprawy stanu czystości wód podziemnych na obszarze prawnie chronionym,
2. przyczyniły się do wyeliminowania kosztów wywozu ścieków z szamb przy 3 osadach leśnych. Koszty eksploatacji oczyszczalni
hydrofitowych obejmują jedynie koszty zużycia energii na pracę pompy dozującej ścieki na pierwsze złoże w każdej z oczyszczalni –
około 40-50 zł rocznie.
3. zostały włączone do pakietu edukacyjnego RPN, a możliwość obserwacji ich funkcjonowania przyczynia się do podniesienie wiedzy i
świadomości ekologicznej uczniów szkół różnych szczebli, turystów odwiedzających Roztoczański Park Narodowy oraz przedstawicieli
jednostek samorządowych.
Opracowanie:
Krzysztof Jóźwiakowski - UP
Tadeusz Grabowski - RPN