Uskok tektoniczny to struktura powstała na skutek rozerwania mas skalnych i przemieszczenia się ich wzdłuż powstałej powierzchni, zwanej powierzchnią uskokową lub strefą uskokową.

Wypiętrzając się niegdyś, Roztocze podzieliło się wzdłuż rowów tektonicznych na odrębne bloki (zręby), a miejsca dawnych pęknięć i przesunięć wypełniły się późniejszymi osadami naniesionymi przez lodowce, wiatr i wodę, przekształcając się w łagodne doliny. Naprężenia powstałe w skałach poszczególnych bloków mogą czasem objawić się w postaci nowych, czynnych uskoków. Takie zdarzenie ma miejsce w południowej części Parku, na granicy bloków Szozdy – Tereszpol i Obrocz – Senderki. Oba bloki oddziela szeroka na około 1,5 km dolina rzeczki Świerszcz. Na krawędzi bloku Obrocz – Senderki oddzieliła się masa skalna, odchylająca się w kierunku doliny Świerszcza. Ślady tego uskoku zaobserwowano już przed laty, w postaci dziwnej, zapadliskowej struktury przebiegającej szczytem wzgórza. Ze względu na jej rozmiary i porośnięty lasem teren, nie potrafiono dojść genezy tego zjawiska. Dopiero wykonanie specjalistycznej mapy, tworzonej przez impulsy laserowe z przelatującego samolotu dostrzeżono całość zjawiska. Mapa taka, zwana mapą lidarową albo numerycznym modelem terenu, pozwala na „odsianie” całej warstwy roślinności pokrywającej grunt i zobrazowanie powierzchni gruntu, bardzo dokładnie uwidaczniającego wszystkie nierówności.

Na załączonym wycinku mapy (skala 1:5000) uskok widoczny jest jako wrzecionowaty twór przebiegający w kierunku północny zachód – południowy wschód, o długości około 700 metrów i szerokości dochodzącej do około 20 metrów. Głębokość śladu uskoku dochodzi miejscami do około 2 metrów. Odłamujący się i pochylający w kierunku doliny Świerszcza masyw skalny (w kierunku na południowy zachód) powoduje, że w powstałej szczelinie zapadają się wierzchnie warstwy gruntu.

W lewej dolnej stronie mapy widać nasyp torowiska kolei Zwierzyniec – Bełżec i nasyp szosy Zwierzyniec – Józefów. Czerwone linie to podział powierzchniowy (oddziały i wydzielenia drzewostanowe) Roztoczańskiego Parku Narodowego.

Więcej o lidarowych odkryciach w Parku wkrótce.

Odkrywca uskoku: Bogusław Radliński

Opracowanie:
RPN/DOP
Tekst: Andrzej Tittenbrun
Rycina: Andrzej Tittenbrun