Różnorodność roślin naczyniowych jest, obok siedlisk i zasobów faunistycznych, najważniejszym atutem przyrody ożywionej Roztoczańskiego Parku Narodowego i jego bezpośredniego sąsiedztwa. Od chwili ustąpienia zimy, trwa nieustanny koncert barw i form setek gatunków roślin występujących w lasach oraz na mokradłach, ugorach i polach. Pełnia lata to czas kwitnienia jednych z największych osobliwości świata roślin roztoczańskich ostępów…
Storczyki roztoczańskich borów
W widnych, dojrzałych borach sosnowych kwitnie kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis atrorubens). Ten bardzo rzadki storczyk Roztocza, występuje (według aktualnej wiedzy) na jednym zaledwie stanowisku między Sochami a Zwierzyńcem (na pograniczu lasów Parku i lasów niepaństwowych). Na stanowisku tym mającym charakter dwóch oddzielnych płatów, kwitnie corocznie od kilkunastu do ponad trzydziestu pędów tego gatunku.
Tajęża jednostronna (Goodyera repens) – drugi z bardzo rzadkich storczyków, zasiedla z kolei bory mieszane i bory jodłowe, występując na trzech znanych stanowiskach – wyłącznie w granicach Roztoczańskiego Parku Narodowego. Tworzy niewielkie zgrupowania – od kilku do kilkunastu pędów, z których kwitnie od 30-60%.
Oba gatunki storczyków objęte są ochroną gatunkową ścisłą a w strategii ochronnej Parku są gatunkami szczególnego zainteresowania. Objęte są cyklicznym monitoringiem i działaniami ochrony czynnej Służb Parku.
Gatunki świetlistych dąbrów i grądów
Tuż przy granicy Roztoczańskiego Parku Narodowego – w skrawkach zagrożonego siedliska przyrodniczego – dąbrowy świetlistej oraz w powszechniejszych grądach, występują florystyczne rarytasy: dzwonecznik wonny (Adenophora lilii folia) i ciemiężyca czarna (Veratrum nigrum).
Dzwonecznik wonny, niepozorny (gdy nie kwitnie, podobny nieco do nawłoci) gatunek zasiedlający dąbrowy świetliste, występuje na dwóch znanych stanowiskach liczących kilkanaście pędów, z których kilka corocznie zakwita. Niestety, część pędów z pąkami jest zgryzana przez jeleniowate. Z uwagi na wymogi siedliskowe i presję – gatunek ten wymaga bezwzględnych działań ochronnych (zapobiegania zacienieniu stanowisk głównie ze strony leszczyny i ochronę przed zgryzaniem) oraz restytucyjnych – w tym hodowli in situ (działania te prowadzą na stanowiskach na Lubelszczyźnie, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie oraz Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny w Powsinie). Dzwonecznik wonny objęty jest ścisłą ochroną gatunkową a w kategoryzacji ochronnej, posiada w Polsce status gatunku krytycznie zagrożonego.
Drugi z wymienionych gatunków jest znacznie liczniejszy. Ciemiężyca czarna, jedna z trzech (obok zielonej V. lobelianum i białej V. album) stwierdzonych w Parku i otulinie, występuje na dwóch stanowiskach w dąbrowach i grądach (lasach liściastych z dębem oraz dużym udziałem grabu i lipy) pogranicza Roztocza i Kotliny Zamojskiej. W strukturze populacji dominują osobniki płone, zaś kwitnące – z pięknym okazałym kwiatostanem – występują w miejscach doświetlonych. Ciemiężyca czarna jest ściśle chroniona a wokół jej stanowisk wyznacza się strefy ochronne. Podobnie jak dzwonecznik wonny – jest gatunkiem krytycznie zagrożonym.
Opracowanie:
RPN/SB ZMŚP Roztocze
Tekst:Przemysław Stachyra, Bogusław Radliński
Fotografie: Przemysław Stachyra
