Świat zwierząt

Fauna Roztoczańskiego Parku Narodowego (gatunki – włącznie z obcymi – stwierdzone dotychczas w jego obecnych granicach) liczy ponad 3630 gatunków – co naprzeciw około 5700 gatunkom zanotowanym w makroregionie Roztocza, jest liczbą znaczącą, potwierdzającą wysoką rangę RPN dla fauny Polski południowo-wschodniej. Ranga ta umocniona jest ponadto ogromnym zróżnicowaniem pod względem taksonomicznym, ekologicznym oraz występowaniem wielu elementów zoogeograficznych.

Bezkręgowce Parku liczą około 3300 gatunków: pierwotniaki Protozoa – 37 gat., nicienie Nematoda – 33 gat., pierścienice Annelida – 49 gat., mięczaki Mollusca – 76 gat., skorupiaki Crustacea – 49 gat., pajęczaki Arachnida – 339 gat., wije Myriapoda – 11 gat., owady Insecta – 2680 gat. Fauna bezkręgowców Roztoczańskiego Parku Narodowego stanowi około 10% fauny krajowej, przy czym ponad połowa taksonów wśród bezkręgowców Parku to taksony stanowiące średnio od 30-60% fauny Polski.

Park jest osobliwym refugium w skali regionu i kraju w szczególności: ślimaków – świdrzyka zwodniczego i ślimaka żółtawego, pijawki lekarskiej, chrząszczy – zagłębka bruzdkowanego, zgniotka szkarłatnego, pachnicy dębowej, wynurta, ważek – zalotki większej, miedziopiersi północnej, trzepli zielonej, motyli – pasyna lucylla, dostojki eunomii, ksylomki strix a także modliszki zwyczajnej.

Kręgowce Roztoczańskiego Parku Narodowego są znacznie lepiej reprezentowane na tle fauny krajowej. Stwierdzono dotąd 336 gatunków co stanowi 46% jej zasobów. W podziale na poszczególne gromady, liczba gatunków i udział procentowy przedstawia się następująco: krągłouste Cyclostomata 1 gat. – 25%, ryby Pisces 30 gat. – 24%, płazy Amphibia 13 gat. – 67%, gady Reptilia 9 gat. – 70%, ptaki Aves 227 gat. – 50% i ssaki Mammalia 58 gat. – 52%.
Osobliwościami wśród kręgowców, dla których Park jest ważną w skali kraju i regionu ostoją, są przede wszystkim: minóg ukraiński, głowacz białopłetwy, traszka grzebieniasta, gniewosz plamisty, żółw błotny, bocian czarny, trzmielojad, orlik krzykliwy, bielik, puszczyk uralski, włochatka, sóweczka, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł średni, dzięcioł białogrzbiety, zniczek, muchołówka mała, muchołówka białoszyja, mopek, nocek duży, nocek Bechsteina, nocek Alkatoe, popielica, koszatka, ryś i wilk.

Przy szeregu uwarunkowań przyrodniczych i specyfice Parku (obszaru wybitnie leśnego) przedstawione dane liczbowe dowodzą dużego zróżnicowania taksonomicznego i znaczenia Parku dla zachowania występujących tu gatunków – zwłaszcza związanych z lasami o naturalnym charakterze. Przy obecnym poziomie ochrony biernej oraz planowanych i realizowanych działaniach ochrony czynnej – Park jest gwarantem zachowania statusu jednej z najważniejszych ostoi fauny we wschodniej Polsce.
Stan liczebny poszczególnych grup ulegał będzie różnokierunkowym zmianom, w miarę rozwoju badań naukowych realizowanych w RPN. Potwierdzeniem tego są dane o gatunkach stwierdzonych w bezpośrednim sąsiedztwie Parku (w jego otulinie), gdzie zanotowano dalszych około 1000 gat. bezkręgowców i ponad 30 gat. kręgowców (głównie ptaków i ssaków).

Bilans zmian w faunie Roztoczańskiego Parku Narodowego ma dwojaki wymiar. W aspekcie ilościowym jest korzystny. Jednak jeśli spojrzeć na zmiany w aspekcie jakościowym – z obszaru Parku wycofało się kilka bardzo cennych gatunków – dziś w Polsce uznanych za wielkie osobliwości.
Wśród bezkręgowców do najważniejszych gatunków zanikłych należą: kreślinek nizinny, jelonek rogacz, kozioróg bukowiec i nadobnica alpejska. Dawniej notowane stanowiska tych gatunków mimo szczegółowych inwentaryzacji nie zostały obecnie potwierdzone. I jakkolwiek zanik dwóch pierwszych gatunków może mieć charakter tymczasowy (zwłaszcza w świetle potwierdzenia występowania jelonka rogacza koło Guciowa, niespełna 1 km od granicy Parku), tak kolejne chrząszcze leśne mają znikome szanse na naturalny pojaw. Z drugiej zaś strony zanotowano w ostatnich latach (w początku obecnego stulecia), nowe bezkręgowce nie notowane dotąd, należące przede wszystkim do: ważek, motyli dziennych i chrząszczy. Z ciekawszych, wartych wzmiankowania, wymienić należy: szablaka wędrownego, szafrankę czerwoną, modliszkę zwyczajną, pachnicę dębową i chrząszcza Prostomis mandibularius. Do gatunków rodzimych dołączają również obce inwazyjne gatunki, a wśród nich stwierdzona po raz pierwszy na Roztoczu w 2009 r. biedronka Harmonia axyridis. Specyfika fauny bezkręgowców determinuje fakt, iż z pewnością zasoby Parku w tym względzie są znacznie bogatsze niż dotychczas zebrane dane, o czym świadczą przyczynkowe nawet obserwacje wieńczone stwierdzeniem nowych dla fauny Parku gatunków.
W przypadku kręgowców z obecnego obszaru Parku wycofały się (jako lęgowe bądź rozmnażające się), notowane na początku XX wieku: węgorz, jesiotr zachodni, żaba śmieszka, wąż Eskulapa, orlik grubodzioby, głuszec, cietrzew, rycyk, krwawodziób, pójdźka, kraska, dzierzba rudogłowa, dzierzba czarnoczelna i żołędnica – pozostając bez większych szans na spontaniczny powrót. Wyodrębnia się też grupa gatunków znajdująca się obecnie na krawędzi (być może tymczasowego) zaniku – zwłaszcza minóg ukraiński i ryby (wskutek presji wsiedlanego do rzek pstrąga potokowego i przedostającego się z hodowli pstrąga tęczowego), kumak nizinny, ropucha zielona oraz lelek (wskutek braku dogodnych siedlisk). Prawdopodobnie tymczasowo przestały gniazdować: bączek, bąk, perkoz rdzawoszyi, perkoz dwuczuby, zielonka i pospolite wróblowe związane z szuwarami (trzcinniczek, rokitniczka) – wskutek przebudowy Stawów Echo. Natomiast ustąpienie piżmaka (gatunku obcego geograficznie) nastąpiło wskutek presji wydry i to jest jedyny pozytywny aspekt ubytków w faunie kręgowców RPN. Nowo stwierdzone w ostatnich latach gatunki (zarówno lęgowe jak i nielęgowe) zgrupowane są w gromadach: płazów, gadów, ptaków i ssaków, i należą do nich: ropucha paskówka, żółw czerwonolicy, czapla modronosa, kania ruda, bielik, orzełek, gadożer, kulik mniejszy, płatkonóg szydłodzioby, puszczyk uralski, uszatka błotna, włochatka, dzięcioł białoszyi, kląskawka, świergotek polny, świergotek rdzawogardły, dzierlatka, śnieguła i nocek Alkatoe.