W dotychczasowym okresie funkcjonowania Roztoczańskiego Parku Narodowego, w stosunku do gatunków zwierząt, poza bierną ochroną ich siedlisk (miejsc rozrodu, gniazdowania oraz żerowania), podjęto szereg działań ochrony czynnej realizowanych w miejscach rozrodczych i odpoczynku, na żerowiskach oraz w obszarach korytarzy ekologicznych. Ich efektem było w zdecydowanej większości przypadków, zachowanie siedlisk gatunków i ich populacji we właściwym stanie ochrony – to znaczy zagwarantowanie trwałości występowania w długiej perspektywie czasowej i w konsekwencji – ugruntowanie Parku jako jednej z najważniejszych ostoi fauny w Polsce.

Bezkręgowce – dominującą formą ochrony było zachowanie i odtworzenie ich siedlisk: utrzymywanie nieleśnych ekosystemów lądowych poprzez wykonywanie koszenia łąk w dolinie Wieprza oraz we wszystkich enklawach w Parku, w tym zwłaszcza w obszarze siedlisk kserotermicznych, odtworzenie stałych i okresowych zbiorników wodnych będących miejscem bytowania bezkręgowców wodnych, retencję w sąsiedztwie borów bagiennych i torfowisk obszaru ochrony ścisłej Międzyrzeki.

Ichtiofauna – nie podjęto dotychczas działań ochrony czynnej. Jedyną formą ochrony jest zachowanie charakteru cieków i naturalnych zbiorników wodnych, co w przypadku tej grupy zwierząt jest jednak niewystarczające – zwłaszcza z uwagi na napływające zanieczyszczenia, zarybianie rzek (zwłaszcza Wieprza) gatunkami drapieżnymi (w tym obcymi geograficznie) oraz nasilający się ruch turystyczny (głównie kajakarstwo).

Herpetofauna – trwale zabezpieczono (poprzez system barier i przepustów na długości ponad 900 m) trasę sezonowych migracji w obszarze jednego z najważniejszych miejsc rozrodu i zimowania przy Stawach Echo, eliminując niemal do zera poziom śmiertelności. Okresowo zabezpieczono (poprzez system tymczasowych barier na długości około 3000 m) trasę sezonowych migracji najważniejszego obszaru rozrodu i zimowania w rejonie Kosobud Boru – eliminując śmiertelność płazów podczas wędrówki wiosennej.
Odtworzono dla potrzeb rozrodu płazów 70 zbiorników okresowych rozmieszczonych na terenie całego Parku, z zachowaniem płycizn i głęboczków umożliwiających utrzymanie odpowiedniego poziomu wody dla rozrodu i zimowania. Wykonano 43 zastępcze miejsca rozrodcze dla gadów (pryzmy kompostowe) i 45 usypisk kamienno-drewnianych rozmieszczonych na terenie całego Parku, a także oczyszczono z nalotów gatunków drzewiastych dawny kamieniołom na potrzeby życia gadów.

Awifauna – zlikwidowanych zostało, ponad 80% biegnących przez Park napowietrznych linii energetycznych (średniego i niskiego napięcia) zastępując je liniami kablowymi. Utworzono strefy ochrony całorocznej i okresowej wokół gniazd bociana czarnego i orlika krzykliwego (na bieżąco je aktualizując). Utrzymywane są nieleśne ekosystemy lądowe – poprzez regularne koszenia łąk w dolinie Wieprza oraz w enklawach Parku – w ramach programu rolnośrodowiskowego i hodowli ginących ras zwierząt (konika polskiego, bydła i owiec) – jako ważnych żerowisk bociana czarnego, szponiastych i sów oraz miejsc gniazdowania derkacza i rzadkich gatunków ptaków wróblowych (jarzębatki i gąsiorka).

Ssaki – powołano strefę ochronną zwierząt łownych we fragmentach otuliny Parku o pow. 2118,98 ha (w półenklawach przylegających do jego granic) oraz doraźnie i w miarę potrzeb – realizowano dokarmianie zwierząt kopytnych. Wykonano prace związane z zabezpieczeniem miejsc hibernacji nietoperzy w piwnicach przy osadach Parku i zlikwidowano ponad 80% napowietrznych linii energetycznych.

Opracowanie:
RPN/SB ZMŚP Roztocze
Tekst: Przemysław Stachyra
Fotografie: Mirosław Tchórzewski