Bohaterami wystawy fotograficznej przygotowanej przez Muzeum Fotografii w Zamościu są przedstawiciele czterech pokoleń rodu Zamoyskich, zaczynając od rodziny XIV ordynata Ordynacji Zamojskiej, kończąc na pokoleniu, które w skutek zmiany ustroju po II wojnie światowej straciło wszelkie tytuły wraz z ogromnym majątkiem. Najstarsze fotografie wykonano w końcu XIX wieku w rodowej posiadłości w pod zamojskim Klemensowie – w parku i pałacu, ostatnie – w początkach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w skromnym mieszkaniu wynajmowanym przez rodzinę w willi w Sopocie.
Prezentowane fotografie pochodzą z albumów rodzinnych krewnych Jana Zamoyskiego, ostatniego, XVI ordynata. Albumy są raczej skromne, zwłaszcza jak na rodzinę tak rozległą i o tak wysokim statusie. Rodową kolekcję zdjęć uszczupliło życie pod okupacją, konfiskata majątku na mocy dekretu PKWN i powojenne, częste, wymuszane przeprowadzki z miejsca na miejsce i z domu do domu. Wiele fotografii i pamiątek rodzinnych w tym czasie bezpowrotnie przepadło.
Na najstarszych zdjęciach, pochodzących z końca XIX wieku odnajdziemy Marię z Potockich, żonę XIV ordynata Tomasza Zamoyskiego, matkę Maurycego Zamoyskiego. Pokolenie Maurycego, XV ordynata, reprezentowane jest na rodzinnych fotografiach przez ordynatową Marię Zamoyską, jego żonę, wywodzącą się z książąt Sapiehów, a także siostry. Późniejsze zdjęcia pochodzą z końca lat 40. XX wieku. To komplet fotografii Róży Zamoyskiej, żony ostatniego ordynata, i ich syna, kilkumiesięcznego Marcina. To właśnie Marcin Zamoyski postanowił zebrać rodzinne zdjęcia od najbliższych, ale i dalszych krewnych, rozproszonych po Polsce i za granicą.
Gdy w maju 1974 roku doszło do utworzenia na niewielkim fragmencie ordynackich dóbr, parku narodowego, fakt ten dla Jana Zamoyskiego stał się powodem do dumy.
Ostatni ordynat Jan Zamoyski zmarł w 2002 roku, w wieku 90 lat. Jego ukochana żona Róża odeszła znacznie wcześniej. Zginęła w wypadku w Warszawie jesienią 1976 roku.
Zapraszamy na prezentację wystawy ukazującej na fotografiach rodzinę Jana Zamoyskiego w terminie od 10 maja do 11 czerwca 2023 roku w Ośrodku Edukacyjno-Muzealnym RPN, ul. Plażowa 3 w Zwierzyńcu.
Opracowanie: OEM RPN
Tekst: Grzegorz Szkutnik (na podstawie materiałów autorstwa Anny Rudy)
Fotografie: ze zbiorów Adama Gąsianowskiego (Muzeum Fotografii w Zamościu)
