TRB Roztocze

Roztoczański Park Narodowy w projektowanym Transgranicznym Rezerwacie Biosfery „Roztocze”

Program „Człowiek i Biosfera” – (Man and Biosphere) został powołany na Konferencji Generalnej UNESCO w 1970r. Celem Programu jest kształtowanie zrównoważonych relacji między ludźmi a biosferą, a metodą jego realizacji jest tworzenie międzynarodowej Sieci Rezerwatów Biosfery.
Status rezerwatu biosfery nadawany jest obszarom charakterystycznym dla poszczególnych biomów Ziemi, o wybitnych, wyróżniających się w skali światowej walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Początkowo Rezerwaty pełnić miały przede wszystkim funkcje ochronne, naukowe i edukacyjne. Obecnie służą doskonaleniu mechanizmów zrównoważonego rozwoju podejmowanych w duchu partnerstwa wszystkich uczestników życia społecznego dla zapewnienia dobrych warunków bytowania człowieka i wysokiej jakości środowiska.
Rezerwaty biosfery desygnowane są przez Międzynarodową Radę Koordynacyjną Programu UNESCO MaB na wniosek komitetów narodowych państw członkowskich. Każdy z nich pozostaje pod zwierzchnictwem Państwa w którym jest położony, a tym samym poddany jest prawodawstwu wyłącznie danego kraju.
Wspólnie Rezerwaty tworzą Światową Sieć, która liczy obecnie 631 obiektów w 119 krajach.

W granicach Polski funkcjonuje obecnie 10 rezerwatów biosfery:

Rezerwat Biosfery Białowieża (1976, rozszerzenie 2005),
Rezerwat Biosfery Babia Góra (1976),
Jezioro Łuknajno (1976),
Słowiński Rezerwat Biosfery (1996),
Trójstronny Transgraniczny Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie (1992/1998),
Transgraniczny Rezerwat Biosfery Karkonosze (1992).
Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992),
Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska (2000),
Trójstronny Transgraniczny Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie (2002/2011),
Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie (2010).

Na światowej konferencji rezerwatów biosfery w Sewilli w 1995r. uchwalona została Strategia Sewilska, określającą główne cele i zadania światowej sieci Rezerwatów Biosfery oraz Statut Ramowy określający m.in. funkcje i kryteria dla powoływania Rezerwatów.

Zgodnie ze Strategią Sewilską każdy z nich powinien spełniać trzy funkcje:

ochronną – dla zachowania gatunków, zasobów genetycznych, ekosystemów i krajobrazów,
rozwojową - dla wspierania zrównoważonego rozwoju gospodarki i człowieka,
wsparcia logistycznego - przez pomaganie w projektach pokazowych, edukacji ekologicznej i szkoleniach oraz w badaniach naukowych i monitoringu w odniesieniu do lokalnych, regionalnych, narodowych i globalnych zagadnień związanych z ochroną i zrównoważonym rozwojem.

Funkcje te powinny znajdować oparcie w charakterystycznej strukturze przestrzennej Rezerwatu obejmującej trzy strefy:

rdzenną - której zadaniem jest ochrona przyrody oraz zapewnianie możliwości monitorowania i badania procesów przyrodniczych. Zgodnie z wytycznymi UNESCO winna ona obejmować już istniejące prawne formy ochrony przyrody, jak np. park narodowy,
buforową - która może być użytkowana w różny sposób, np. do celów badawczych, szkoleniowych, turystycznych i rolniczych,
tranzytową – stanowiącą obszar zewnętrzny, w którym promowane i rozwijane są praktyki na rzecz zrównoważonego zarządzania zasobami.

Starania o utworzenie międzynarodowego rezerwatu biosfery w regionie Roztocza sięgają 2001r., kiedy została nawiązana współpraca z przedstawicielami służb ochrony przyrody na Ukrainie w celu nadania obszarowi Roztocza statusu rezerwatu biosfery.

Na zlecenie Wojewody Lubelskiego w 2003 roku zespół ekspertów pod kierunkiem prof. T. J. Chmielewskiego rozpoczął prace nad dokumentacją Rezerwatu Biosfery Roztocze – Puszcza Solska. Równolegle prace projektowe prowadzone były na Ukrainie. Z uwagi na fakt wstąpienia Polski do Unii Europejskiej w maju 2004 roku i rozpoczęcia wdrażania w Polsce Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 prace nad utworzeniem Rezerwatu w polskiej części Roztocza zostały wstrzymane. Po stronie ukraińskiej Rezerwat Biosfery „Roztochya” powołany został w 2011 roku.

W 2013 roku powrócono do idei utworzenia Rezerwatu pod nazwą Transgraniczny Rezerwat Biosfery (TRB) „Roztocze” i podjęto prace nad znowelizowanym projektem uwzględniającym w swoich granicach obszary Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000.

Obszar projektowanego Rezerwatu wynosić będzie 371 902 ha. Administracyjnie, w granicach państwa polskiego zlokalizowany będzie w woj. lubelskim i podkarpackim obejmując swoim zasięgiem powiaty: janowski, zamojski, biłgorajski, tomaszowski i lubaczowski oraz powiat jaworowski i żółkiewski na Ukrainie.

Swoim zasięgiem obejmie system obszarów chronionych Roztocza: Roztoczański Park Narodowy, 18 rezerwatów przyrody, 4 parki krajobrazowe, obszary Natura 2000 w tym 4 obszary specjalnej ochrony ptaków i 15 obszarów ochrony siedlisk, obszary funkcjonalnie
z nim powiązane oraz Rezerwat Biosfery „Roztochya” na Ukrainie.

Opracowanie:
RPN
Tekst: Alina Urbańska
Mapy: źródło „Formularz Nominacyjny TRB Roztocze”, 2015.