Od pełni wiosny do pełni lata, w apogeum rozwoju większości roślin, roztoczańskie ostępy - zarówno te zacienione jak i te wypełnione światłem - zdobią florystyczne osobliwości. Szczególnie cenne, bo i rzadkie są rośliny wymagające obecności w glebie "kredy" - jednego z głównych budulców roztoczańskich wzniesień i towarzyszących im dolin.
Obuwik pospolity Cypripedium calceolus, to "roślinny symbol" Roztoczańskiego Parku Narodowego, jedna z kilku występujących na Roztoczu roślin naczyniowych, ujęta w europejskim programie ochrony różnorodności Natura 2000. Występuje na kilku stanowiskach w północnej jego części, głównie w grądach i buczynach na glebach zasobnych w węglan wapnia. Jest też wyznacznikiem kserotermów, bowiem spotkać możemy go również na śródleśnych polanach i w zaroślach w strefie przejściowej między lasem a terenami otwartymi. Charakterystyczne kwiaty tego storczyka pełnią funkcję "pułapek" na owady, które zwabiane pięknym zapachem wchodzą do środka i je zapylają. Zapach jest jednak zwodniczy, bowiem obuwiki nie wydzielają nektaru...
W lasach Parku kwitną również inne rzadkie i chronione storczyki m.in. trzy gatunki należące do rodzaju buławnik Cephalanthera. Buławnik mieczolistny C. longifolia rosnący na trzech stanowiskach, którego piękne śnieżnobiałe kwiaty otoczone mieczowatymi liśćmi pojawiają się w dnie widnych buczyn i grądów. Bardzo podobny do niego i najliczniejszy z tej grupy jest buławnik wielkokwiatowy C. damasonium, również kwitnący na biało, oraz najpiękniejszy spośród tego rodzaju - buławnik czerwony C. rubra (o różowych kwiatach), występujący na jednym znanym w Parku stanowisku. Pierwszy i trzeci to florystyczne "czerwonoksięgowe" rzadkości. Po sąsiedzku ze storczykami, spotkać można różnokolorowo kwitnącego orlika pospolitego Aquilegia vulgaris. Nazwa tej rośliny nawiązuje do budowy kwiatu, którego ostroga zagięta jest jak szpon orła (m.in. orlika krzykliwego Clanga pomarina gniazdującego bardzo nielicznie w parkowych jedlinach).
W suchych obszarach nieleśnych i na wilgotnych łąkach Parku i jego otuliny kwitną równie piękne i rzadkie rośliny. Tuż przy granicy Parku, na żyźniejszych wywyższeniach rozległych dawnych torfowiskach węglanowych, pojawiają się charakterystyczne kuliste (przypominające nie w pełni rozkwitniętą różę) kwiaty pełnika europejskiego Trollius europaeus, któremu nierzadkotowarzyszy dostojny kosaciec syberyjski Iris sibirica. Tam też, choć już mniej czytelnie, dają o sobie znać ciemnogranatowe "kwiatostanowe główki" zerwy kulistej i piękne biało fioletowe goździki pyszne Dianthus superbus - oba rosnące w wilgotniejszych fragmentach węglanowych dolin.
Na koniec, w pozostałościach dąbrów świetlistych i widnych lasach dębowych, występują florystyczne osobliwości, wieńczące kwitnienie wapniolubnych roślin: "naturowy" dzwonecznik wonny Adenophora liliifolia i ciemiężyca czarna Veratrum nigrum. Te zagrożone i rzadkie gatunki, mające w roztoczańskich lasach, swe jedne z nielicznych w Polsce stanowisk, potwierdzają rangę Roztoczańskiego Parku Narodowego i jego bezpośredniego sąsiedztwa (przylegających lasów państwowych oraz lasów prywatnych) jako ważnej krajowej ostoi roślinnej.
Rośliny te ze względu na swoje unikalne walory estetyczne, bardzo często były i nadal są zrywane lub wykopywane do przydomowych ogródków co w wielu przypadkach przyczyniło się do zmniejszenia ich liczebności (lub lokalnie nawet wyginięcia). Giną na naturalnych stanowiskach, nie dając szans na trwanie populacji, a w ogródkach są nielegalną, raczej nietrwałą dekoracją. Chrońmy florystyczne osobliwości w miejscach, gdzie występują one naturalnie. Znacznie lepiej nasycić zmysły pięknem roślin na edukacyjnej włóczędze.
Opracowanie: RPN/dział ochrony przyrody
Klaudia Łopuszyńska-Stachyra
Fotografie: Przemysław Stachyra
