Ostatnie dziesięciolecie odznaczało się dużą dynamiką zjawisk o charakterze anomalii pod wzglądem średniej rocznej temperatury powietrza, jak i rocznych sum opadów. Rok 2022 wpisuje się w ten trend (ryc. 1 i 2). Pod względem termicznym był stosunkowo ciepłym, ze średnią roczną temperaturą 8,8oC, będąc cieplejszym od średniej z ostatniego 25-lecia o 0,5oC i chłodniejszym od najcieplejszego dotychczas 2019 roku o 1,0oC.
Szczególnie ciepłe były miesiące zimowe – styczeń i luty oraz letnio-jesienne: czerwiec, sierpień i październik. Dużo chłodniejszy niż zazwyczaj był kwiecień (ryc. 3.).
Natomiast pod względem opadowym rok 2022 był rokiem suchym. Roczna suma opadów wyniosła 656,9 mm i była niższa od przeciętnej o 60 mm. W przebiegu rocznym daje się zauważyć niedobór opadów w okresie wiosenno-letnim (ryc. 4.). Susza szczególnie dotkliwa była w drugiej połowie czerwca, kiedy to po suchym maju, czerwiec też był ubogi w opady, a w drugiej połowie miesiąca wyjątkowo gorący.
Opady atmosferyczne są źródłem odnawiania się zasobów wód podziemnych, a szczególnie ważne są opady półrocza zimowego. Rozkład opadów w omawianym roku był pod tym względem korzystny. Opady półrocza zimowego stanowiły 43% rocznej sumy opadów (średnia z wielolecia to 37%) i odbiegały od trendów ostatniego 25-lecia (ryc. 5.). W okresie pomiędzy 1 stycznia 2022, a 1 stycznia 2023 zwierciadło wody głównego kredowego poziomu wodonośnego obniżyło się o niespełna 30 cm (ryc.6.), a średni roczny stan wody utrzymał się na poziomie powyżej średniej z wielolecia 2012-2022 (ryc.7.).
Podobnie przepływ strumienia Świerszcz, mimo niewielkich wahań, utrzymał się na poziomie najwyższym od 2015 roku. Średnie roczne natężenie przepływu o wielkości 40 l/s było niższe o niecałe 2 l/s od średniego z wielolecia 2012-2022.
Odmiennie w minionym roku wyglądała sytuacja hydrologiczna w obszarze ochrony ścisłej „Międzyrzeki”, gdzie uwodnienie torfowiska nie jest zwiazane z poziomem występowania kredowych wód głębinowych, a tylko z panującymi warunkami atmosferycznymi (ryc.9.). Brak wody na torfowisku zaznaczył się szczególnie w okresie wegetacyjnym.
Uwarunkowania klimatyczne roku 2022 znacząco wyhamowały powolną odbudowę zasobów wodnych Roztocza trwającą zaledwie 2 lata (2020-2021) po kilkuletniej, uporczywej suszy lat 2015-2019. Można by rzec, że aspekt niekorzystnego wpływu przebiegu procesów klimatycznych na przyrodę w minionym roku, był złagodzony „oparami” wody nagromadzonej w mokrym roku 2021 i tylko dzięki temu nie musieliśmy się borykać z całą gamą problemów jakie nastręcza niechętnie ustępująca (a raczej nawracająca) susza. O konsekwencjach przyrodniczych wynikających z ubożejących zasobów wodnych w ekosystemach pisać teraz nie będziemy. Sygnalizujemy jednak pewien aspekt natury ogólnej, który dotyczy problemów dbałości o wodę w środowisku. O ile Roztoczański Park Narodowy na swoim niewielkim stosunkowo terenie od lat prowadzi działania ochronne zmierzające do renaturalizacji mokradeł i poszanowania wody, o tyle w jego szerokim (i bliskim) otoczeniu wciąż trwa proces ich nieracjonalnego wykorzystania, poprzez odtwarzanie sieci rowów odwadniających w ekosystemach leśnych i nieleśnych, zaorywania i zabudowywania (sic!) łąk a miejscami również fragmentarycznej regulacji roztoczańskich cieków. W ten sposób z suszą nie uda się wygrać.
Opracowanie: Roztoczańskie Centrum Monitoringu i Nauki
Tekst: Bogusław Radliński i Przemysław Stachyra
Fotografie ilustracyjne: Przemysław Stachyra
