Grudniowy raport klimatyczno-hydrologiczny dla zlewni strumienia Świerszcz w Roztoczańskim Parku Narodowym
W grudniu zima była jesienią. Pod względem termicznym (średnia temperatura miesiąca wyniosła 0,8°C) grudzień był cieplejszy od średniej z wielolecia 1998-2022 o 1,4°C. W pierwszej dekadzie miesiąca (ryc. 1.) podobnie jak w końcówce listopada, temperatura utrzymywała się poniżej 0°C. Mroźna i śnieżna pogoda utrzymała się do 10 grudnia, z nocnymi spadkami do -10°C w dniach 4-6 grudnia (we Floriance przy gruncie 4 grudnia, wieczorem temperatura spadła do -15,3°C). Począwszy od 11 dnia miesiąca następowało stopniowe ocieplenie połączone z opadami deszczu. Temperaturę maksymalną 10,5°C odnotowano w drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia i była to jedna z czterech dób ze średnią temperaturą przekraczającą 5°C.
Ryc. 1. Warunki termiczno-opadowe w miesiącu grudniu 2023 roku na podstawie danych ze stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu.
Miesięczna suma opadów w Zwierzyńcu wyniosła 65,3 mm i była o ponad 20 mm wyższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca. Odnotowano 4 dni z opadem śniegu, 3 dni z opadem mieszanym i aż 11 dni z opadem deszczu. Maksymalny opad dobowy (21,1 mm) wystąpił w postaci śniegu 2 grudnia. Pokrywa śnieżna utrzymywała się na gruncie przez 18 dni (od 1 do 16 oraz 23 i 24 dnia miesiąca),
z maksymalną grubością 3 grudnia, sięgającą 33 cm.
Rok 2023 ze średnią temperaturą roczną 9,7oC był w Parku, drugim, po roku 2019 (9,8oC) najcieplejszym w historii pomiarów. Pod względem opadowym (764,3mm) zamknął się niewielką „nadwyżką" w stosunku do średniej z wielolecia (niespełna 46mm).
Intensywne grudniowe opady, a szczególnie roztopy, znacząco wpłynęły na wahanie zwierciadła płytkich i głębokich wód podziemnych (ryc. 2) oraz natężenie przepływu strumienia „Świerszcz”. Poziom wody w utworach czwartorzędowych, w przeciągu miesiąca, podniósł się o 15 cm,
a w głębszych wodach kredowych o 13 cm. W kredzie położenie zwierciadła wody 31 grudnia było
o 20 cm wyższe od stanu w dniu 1 stycznia 2023 roku.
Przepływ strumienia „Świerszcz” wzrósł prawie dwukrotnie: zmierzony 5 grudnia wynosił 30 l/s, a 28 grudnia zmierzono 57 l/s. Jednak średni miesięczny przepływ strumienia (40 l/s), utrzymał się nieco poniżej wartości średnich dla wielolecia 2012 – 2022 (ryc. 3.). Na torfowisku „Międzyrzeki”, w zlewni „Szumu”, poziom wód gruntowych był wyższy od przeciętnego dla miesiąca grudnia.
Ryc. 2. Wykres wahań zwierciadła wody w piezometrze ujmującym wody poziomu kredowego w okresie XI 2011 – XII 2023 w zlewni Świerszcza, z naniesionymi liniami granicznymi stanów.
Ryc. 3. Średni miesięczny poziom występowania zwierciadła wody w torfowisku Międzyrzeki oraz średni miesięczny przepływ strumienia Świerszcz przy Malowanym Moście w grudniu, w latach 2012-2023. Linie poziome oznaczają wartości średnie wieloletnie.
Dane klimatyczno-hydrologiczne w Roztoczańskim Parku Narodowym gromadzone są w ramach Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego GIOŚ oraz projektów badawczych realizowanych przez Park zgodnie z planem ochrony.
Opracowanie:
Bogusław Radliński
Dane pomiarowe: Bogusław Radliński, Ewa Szpyra, Robert Stefański, Przemysław Stachyra
Zdjęcie ilustracyjne: Bogusław Radliński
