Profesor dr Wacław Skuratowicz (1915 – 1989)

Zoolog, botanik, prekursor badań przyrodniczych Roztocza.
Profesor zwyczajny, zoolog, wybitny specjalista w dziedzinie ornitologii, teriologii i entomologii parazytologicznej, botanik. Związany z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Przez 30 lat kierował Katedrą i Zakładem Zoologii Systematycznej UAM.
W latach 1956 -1960 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UAM a w latach 1969 - 1971 funkcję dyrektora Instytutu Biologii tegoż Wydziału.
Pionier badań przyrodniczych Roztocza, znawca i wielki orędownik ochrony przyrody Zamojszczyzny.

Profesor Wacław Skuratowicz urodził się 18 lutego 1915r. w Demarynie, w Zachodniej Syberii, jako wnuk zesłańca – uczestnika Powstania Styczniowego. Do Polski przybył wraz z matką i siostrą w maju 1927r. po trwającej kilka lat tułaczce, w czasie której stracił ojca i czworo rodzeństwa. Rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum Humanistycznym w Bydgoszczy. Po maturze, którą zdał w Gimnazjum w Siedlcach w roku 1935, zaczął studia zoologiczne na Wydziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. Terminowe ukończenie studiów udaremnił wybuch II wojny światowej. Dyplom magistra uzyskał dopiero w roku 1945.

Jesienią 1939r. osiedlił się w Zwierzyńcu, gdzie wcześniej, kilka lat z rzędu, spędzał letnie miesiące wakacyjne u rodziny i znajomych w dobrach Ordynacji Zamojskiej. Został zatrudniony jako botanik w sekcji urządzeń leśnych przy Wydziale Lasów Ordynacji Zamojskiej. Praca ta umożliwiła mu kontynuowanie badań naukowych i zgromadzenie obfitych materiałów - zbiorów i notatek - o florze i faunie Zamojszczyzny, w oparciu o które powstała Jego rozprawa doktorska i publikacje dotyczące ssaków Zamojszczyzny.

Jednocześnie włączył się w działalność konspiracyjną, organizując i prowadząc tajne nauczanie w zakresie szkoły średniej oraz zajmując się kolportażem wydawnictw podziemnych. Był żołnierzem 9 PP AK Ziemi Zamojskiej o pseudonimie „Guzik” – pracował w komórce wywiadowczej. 1 kwietnia 1943r. został aresztowany przez gestapo, więziony i poddany torturom najpierw w obozie karnym w Zamościu a następnie w Majdanku. Dzięki staraniom rodziny po 5 miesiącach został zwolniony z obozu i zamieszkał w Łosicach koło Siedlec, gdzie ponownie podjął tajne nauczanie. Za działalność konspiracyjną został odznaczony Medalem 700-lecia Łosic (1968r.) oraz Medalem 9. Pułku Piechoty Legionów Armii Krajowej Ziemi Zamojskiej (1989r.). Odznaczenia te szczególnie sobie cenił.

Wiosną 1945r. powrócił do Poznania, aby kontynuować przerwane przez wojnę studia. Jednocześnie rozpoczął asystenturę w Zakładzie Anatomii Porównawczej i Biologii Uniwersytetu Poznańskiego, a od września tego roku podjął pracę w Zakładzie Zoologii Systematycznej, w którym pracował nieprzerwanie przez 40 lat - do chwili przejścia na emeryturę. Jako pracownik tego Zakładu przeszedł wszystkie szczeble swojej kariery naukowej i zawodowej uzyskując w 1948r. na podstawie rozprawy pt.: „Fauna zwierząt ssących Ordynacji Zamojskiej” stopień doktora nauk matematyczno-przyrodniczych w zakresie zoologii, w 1960r. tytuł profesora nadzwyczajnego a w 1971r. profesora zwyczajnego. Przez niespełna 30 lat kierował Katedrą Zoologii Systematycznej. Dodatkowo w latach 1948–1962 pracował w Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu, gdzie zorganizował a następnie kierował Pracownią Badania Gryzoni Polnych.

Profesor Wacław Skuratowicz ma w swoim dorobku naukowym ok. 75 publikacji, w tym z dziedziny ornitologii, teriologii (ponad 40 prac, w tym poświęcone gryzoniom polnym, dynamice ich liczebności i metodyce ich zwalczania a także rzadkim i wymagającym ochrony gatunkom drobnych ssaków drapieżnych, owadożernych i nietoperzom) oraz parazytologii - dotyczące pasożytów zewnętrznych kręgowców stałocieplnych.

Był członkiem Komitetu Zoologii PAN, Komitetu Parazytologii PAN, członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, członkiem zwyczajnym Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, doradcą i mężem zaufania Koła NSZZ „Solidarność” przy Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Wchodził w skład gremiów redakcyjnych czasopism naukowych takich jak: Annales Zoologici, Fragmenta Faunistica, Acta Theriologica, Polskie Pismo Entomologiczne.

Za wybitne osiągnięcia naukowe i dydaktyczne otrzymał wiele nagród naukowych oraz liczne odznaczenia, m.in. Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej.

Profesor Wacław Skuratowicz był znawcą przyrody Zamojszczyzny i orędownikiem jej ochrony. W 1939r. opublikował w „Tece Zamojskiej” swoje obserwacje ornitologiczne w artykule pt.: „Niektóre ciekawe ptaki Ordynacji Zamojskiej”, w którym zwraca uwagę na niezwykłe bogactwo i różnorodność a miejscami niemal pierwotny charakter lasów Ordynacji Zamojskiej, stanowiących dla zwierząt szczególnie dogodne warunki życia.

Gruntowna znajomość flory i fauny Zamojszczyzny oraz jej walorów przyrodniczych umożliwiła Profesorowi przygotowanie dokumentacji, na podstawie której utworzono m.in. rezerwat w Kamiennej Górze, rezerwat „Szum” i rezerwat „Bór Sosnowy na Stokach” z bogatym stanowiskiem zimoziołu północnego (Linnaea borealis). W swoich publikacjach wskazywał także na inne obiekty przyrodnicze, które w pełni zasługiwały, Jego zdaniem, na objęcie taką formą ochrony.

Na łamach „Chrońmy Przyrodę Ojczystą” w 1946r. alarmował o katastrofalnych zniszczeniach rezerwatów wskutek niekontrolowanych wyrębów prowadzonych w związku z odbudową z wojennych zniszczeń (Skuratowicz W. 1946: Niszczenie rezerwatów Zamojszczyzny. Chrońmy Przyr. Ojcz. 2. 7-8).

Zorganizowany w lipcu 1952r. przez Zakład Systematyki i Geografii Roślin Uniwersytetu Poznańskiego pobyt w okolicach Zwierzyńca, wraz z grupą ok. 20. naukowców - przyrodników zainteresowanych różnorodną i dobrze zachowaną przyrodą Roztocza Środkowego - zaowocował obszerną publikacją Profesora powstałą we współpracy z Jarosławem Urbańskim poświęconą rezerwatowi „Bukowa Góra” i jego faunie. Artykuł, opublikowany w 1953r. na łamach rocznika „Ochrona Przyrody” stanowił potwierdzenie rangi przyrodniczej rezerwatu i dawał uzasadnienie dla poszerzenia jego granic.

W uznaniu zasług Profesora Wacława Skuratowicza dla ochrony roztoczańskiej przyrody, jeden z buków z rezerwatu Bukowa Góra, pretendujący - z racji na swoje rozmiary - do grona najpotężniejszych buków w Polsce, otrzymał imię „Wacek”. Stało się to z inicjatywy Aleksandry Wachniewskiej, którą łączyła z Profesorem wspólna troska o ochronę przyrody Zamojszczyzny.

Opracowała Lucyna Droździel na podstawie: Kuhn, E. „O niezwykłej postaci Wacława Skuratowicza i historii jego rodziny : Ballada Zwierzyniecka”, Zwierzyniec, 2019 oraz materiałów archiwalnych znajdujących się w zbiorach bibliotecznych RPN